فرش های خفته در کاخ ها

سرنوشت فرش های مجموعه کاخ گلستان

نوشته حسام کشاورز

فرش های خفته در کاخ ها
در مهرماه ۱۳۹۱، چند روزی برای پژوهش دربارۀ فرش‌های کاخ گلستان در میان تالارها و بناهای مختلف این مجموعه در رفت‌وآمد بودم. دستاورد آن پژوهش‌ یک‌ماهه را در «همایش ملی‌‌ـ‌پژوهشی نگین پایتخت، کاخ گلستان» در آبان‌ماه همان سال به‌صورت یک سخنرانی ارائه کردم که موضوع آن سبک‌شناسی قالی‌های این کاخ بود. اما، در فضای امنیتی و پژوهش‌گریز حاکم بر مجموعه‌ها و موزه‌های هنر در ایران، عکس‌برداری و بررسی شیوۀ نقش‌پردازی و بافتار و الیاف به‌کار‌رفته در فرش‌های مکانی مانند کاخ گلستان کاری صعب و چه بسا غیرممکن بود که از قضای روزگار به‌میمنت همایش پیش رو، که خود مجموعه از متولیانش بود، کمی از مصائب آن کاسته شده بود. در آن روزها، از یک سو به‌سبب مستندکردن بخشی از تاریخ «فرش‌بافی درباری» ایران سر از پا نمی‌شناختم و از سوی دیگر هرچه بیشتر در فرش‌های کاخ دقیق می‌شدم زوال و فرسایش این بافته‌ها را بیشتر درک می‌کردم. در حقیقت، آنچه در مراحل آغازین مطالعۀ هر بافته آشکار می‌شد آسیب‌دیدگی آن از جهات مختلف بود. در بیشتر موارد میزان آسیب‌دیدگی چنان بود که به‌عقیدۀ نگارنده، که در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی چند واحد درسی مرمت و بافت قالی را نیز گذرانده است، برخی از این بافته‌ها یا قابل مرمت نبود یا مرمت آن‌ هزینه و زمان زیادی می‌برد؛ گویا تعلق فرش‌ها به دوره‌ یا دوره‌های خاص تاریخی نگاه خشم‌آلودی به این دست‌بافته‌های گران‌قدر در پیامد داشته است.

متن کامل در شماره دوم دوماهنامه طره