نگاهی به نمایشگاه قالی‌های بالارد در سن‌لوییس

إ TORREH.net إ مجموعه جیمز فرانکلین بالارد از قالی‌های شرقی در موزه هنر سن لوییس، در ایالات‌متحده امریکا از ۶ مارس تا ۸ می ۲۰۱۶ برای بازدید عموم به نمایش گذاشته شد.

تصویر ۱- بخشی از فرش اوشاک. مرکز غربی آنتالیا، قرن ۱۶ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

موزه هنر سن لوییس (SLAM) بخش بزرگی از یکی از قدیمی‌ترین و برجسته‌ترین مجموعه فرش‌های آنتیک شرقی در ایالات‌متحده را به نمایش گذاشت. این مجموعه در سه دهه اول قرن بیستم میلادی به دست یک غول دارویی و سرمایه‌دار بزرگ به نام جیمز فرانکلین بالارد (۱۸۵۱-۱۹۳۱) گردآوری شد.

تصویر ۲- فرش با ترنج کوچک و حاشیه چینتامانی، آناتولی مرکزی، استان قونیه، منطقه کاراپینار، اواخر قرن ۱۷-۱۸ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

پنجاه قالی از مجموعه جیمز فرانکلین بالارد که بیشتر قالی‌های ترکی بودند، همچنین دو چادر از دوره قاجار انتخاب و با عنوان «فرش و خبره» به نمایش عموم گذاشته شد. این نمایشگاه و فهرست همراه آن بیش از یک دهه قرار بود برگزار شود.

تصویر ۳- فرش کردی با نقوش هشت‌ضلعی، جنوب شرقی آناتولی، اوایل قرن ۱۹ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

جیمز بالارد علاقه فراوانی به مسافرت داشت. درواقع، شاید بیش از ۳۰۰ فرش از «بالارد» برجای‌مانده باشد که بیشتر آن‌ها (حدود ۲۵۰ تخته فرش) در اختیار دو موزه اصلی ایالات‌متحده (موزه هنر متروپولیتن در نیویورک و موزه هنر سن لوییس) است.

تصویر ۴- فرش گلدانی، کرمان، ایران، قرن ۱۷ میلادی. هدیه نلی بالارد وایت، ۱۹۷۲

پس‌ازآن که بالارد بخشی از مجموعه‌اش را به‌عنوان نخستین و بزرگ‌ترین هدیه در اختیار موزه متروپولیتن گذاشت چندین نمایشگاه موفق از این فرش‌ها در شیکاگو (۲ نمایشگاه)، فیلادلفیا، کلیولند، نیویورک، مینیاپولیس و سن فرانسیسکو برگزار شد. بروشورها و فهرست‌هایی اغلب به همت و خط شخص بالارد در بسیاری از این نمایشگاه‌ها ارائه شده بود. بالارد شیفته هنر فرش بود. وی با تعصب خاصی صرفاً به جمع‌آوری فرش مشغول بود و بسیار از توجه و اقبال عمومی که این هنر می‌توانست جلب نماید آگاهی داشت. او در سال ۱۹۲۲ در نیویورک از متصدیان موزه خواست تا مجموعه را برای اهداء دائمی دست‌چین کنند. آن‌ها تعداد ۱۲۹ تخته قالی را انتخاب کردند که از این میان نمونه‌های بسیار عالی طی سال بعد در موزه به نمایش عموم در آمد و ژوزف برک و فرانسیس موریس فهرست سیاه‌وسفید مصوری از کل مجموعه تهیه کردند.

تصویر ۵- فرش ترنج دار. آناتولی مرکزی، احتمالاً استان قونیه، قرن ۱۷ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

دیگر نمایشگاه‌های بالارد نیز همانند نمایش متروپولیتن درخشیدند: پیتزبورگ (۱۹۲۳، فهرست توسط آرتور یو دیلی)، ایندیاناپولیس (۱۹۲۴، فهرست توسط جی آرتور مکلین و دوروتی بلیر) و بار دیگر در شیکاگو. سپس در ۱۹۲۹، گروه بزرگ دیگری از ۷۰ قالی (بیش از نیمی از آن فرش‌های ترکیه بود)، از جمله فرش‌های زیبایی که بالارد پس از هدیه نیویورک دریافت کرده بود، به موزه جدید هنر شهر (City Art Museum) زادگاهش منتقل شد؛ و امروزه در موزه سن لوییس نگهداری می‌شود. این فرش‌ها در سال ۱۹۲۹ در این موزه به نمایش در آمد که فهرست آن را مائوریس دیماند تهیه کرد. نلی بالارد وایت، یکی از دختران وی تعداد ۴۵ فرش را در نوبت دوم (۱۹۷۲) به موزه سن لوییس اهدا کرد.

تصویر ۶- فرش نقش اژدها، شاید شرق قفقاز، اواخر قرن ۱۸ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

سرنوشت همه قالی‌های بالارد به موزه نرسید. پس از مرگ برنیس (یکی از دختران بالارد) در ۱۹۵۰، تعداد ۷۴ تخته فرش که سهم آن دختر از ارثیه بالارد به شمار می‌رفت به دست کارگزارش در Parke-Bernet در نیویورک به فروش رسید. ژوزف مک مولان (Joseph V. McMullan) دو تخته از این فرش‌ها را برای متروپولیتن خرید و هم‌زمان تخته فرش دیگری نیز به‌عنوان هدیه از طرف شخصی گمنام دریافت شد. دو تخته فرش دیگر توسط جرج هویط مایرز برای موزه نساجی واشنگتن خریداری شد و سه تخته فرش نیز به عمارت دوپونت در وینترثور رفت. احتمال دارد تعداد فرش‌های بیشتری توسط خانواده یا دوستان آن‌ها نگهداری یا فروخته شده باشد.

تصویر ۷- فرش تکه ترکمن، جنوب ترکمنستان، قرن ۱۹، هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۳۰

برخی فرش‌های بالارد همواره در حال نمایش مداوم در موزه سن لوییس هستند و مواردی از نمایشگاه‌های کوچک‌تری نیز از فرش‌های این موزه طی دهه‌های اخیر (۱۹۸۹، ۱۹۹۹، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱) برگزار شده است. هرچند، نمایشگاه سال ۲۰۱۶ که با فهرست‌نگاری والتر دنی (Walter Denny) برگزار شد در نوع خود بهترین است.

تصویر ۸- بخشی از فرش درباری مغولی، شمال شبه‌قاره هند، شاید لاهور، ممکن است اواسط قرن ۱۷ میلادی باشد. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

پروفسور دنی که مطالعه بر مجموعه سن لوییس را از سال ۲۰۰۳ آغاز کرده است در این زمینه بسیار مجهز می‌نماید. نقش کلیدی وی در بازگشایی گالری‌های اسلامی در موزه متروپولیتن به او امکان داد تا به قالی‌های بالارد دسترسی داشته باشد. این امر موجب شد دید مناسبی از کل مجموعه به دست آورد. دنی در آغاز بروشور نمایشگاه زندگی‌نامه بالارد را نیز به کوشش توماس فارنهام آورده است. این بروشور شامل تصاویر رنگی کامل نمونه‌هایی است که بسیاری از آن‌ها تا قبل از آن دیده نشده بود. همچنین، نمای نزدیک از قسمت‌های جلو و پشت فرش با جزئیات و تحلیل‌های ساختاری درباره فرش آورده شده است. در این اثر فهرست مصوری از تخته فرش‌های بالارد در سن لوییس آورده شده است که در معرض دید عموم قرار ندارند.

تصویر ۹- قالی سجاده، شاید مرکز یا مرکز غربی آناتولی، اواخر قرن ۱۸ یا اوایل قرن ۱۹ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۳۰

تصویر ۱۰- فرش ترنج کردی، شاید جنوب شرقی آناتولی، اواخر قرن ۱۷-۱۸ میلادی. هدیه جیمز فرانکلین بالارد، ۱۹۲۹

گلچین قرن ۲۱ اثر «والتر دنی» شامل برخی قالی‌ها است که امروزه ارزش آن‌ها بیشتر از زمان حیات بالارد است و سایر فرش‌ها که اندک فرش‌های موردعلاقه بالارد نیز در بین آن‌ها است، از فیلتر فراخوان نگذشته‌اند؛ اما قالی‌های بالارد در سن لوییس با وجود دانش افزوده موجود و سلایق در حال تغییر ما همچنان شاهدی بر فراتر بودن گردآورنده از مرزهای زمان خویش است که قادر بود قالی‌هایی را به شهرت برساند که مکان یا درجه تاریخی متقنی نداشته‌اند اما امروزه در میان خریدهای بسیار هوشمندانه و متنوع او قرار گرفته‌اند.

 این گزارش در نشریه هالی منتشر شده است.

إ TORREH.net إ پایان پیام