بسیاری از اخترشناسان درخصوص قالی پرنده بر این باورند که این نوع خیال‌انگیزی و باورمندی همواره ریشه در باور انسان‌ها در گذشته نسبت به پرواز به آسمان دارد و چنان‌که در شاهنامه درخصوص به آسمان رفتن کی‌کاووس و همچنین تخیل گیلگمش برای پرواز و... همه‌وهمه خود نشان توجه به آرزوی دیرساله و روانشناختی انسان برای سفر به آسمان‌ها دارد.
برچسب ها
فرش - قالی - قالی پرنده - ویژه
| TORREH.net |
محمود معتقدی
شاعر
شکی نیست که انسان در گذرگاه زمان به‌ویژه از منظر یافته‌های اسطوره‌ای و تاریخی نسبت به هستی خودش در پی شرح و پرداختن به وقایع، رفتارها و نگرش‌های فراوانی را همواره جستجو می‌کند. چرا که نگاه قصه‌پردازانه و رسیدن به هنجارهای باورمند پیوسته مدنظرش است. از این رهگذر برای پاسخ به پرسش‌ها و داوری‌هایش به هر گذرگاهی در طول روزگاران مختلف سرک می‌کشد تا راز همخوانی وقایع و افسانه‌ها را دریابد و مدام در پی افزودن زاویه‌های تازه‌ای به آن در تلاش است.
در زمینه باورمندی و افسانه بودن قالی پرنده با توجه به نگاه تمثیلی و قصه‌پردازی در هزارویکشب و مثنوی معنوی مولانا و همچنین برابر کشفیات بسیاری از اهل نظر در حوزه باستان‌شناسی در چند قرن اخیر می‌توان گفت که در ایران باستان در زمینه افسانه قالی پرنده حرف و حدیث‌های فراوانی در میان مردم به بعضی از چهره‌های تاریخی و آیینی نسبت داده شده است. اما نکته اساسی درخصوص باورمندی به این افسانه همانا پرنده بودن، شناور بودن و وسیله‌ای برای حمل‌ونقل بودن آن است. با این همه از رنگ و طرح و نقش متن قالی پرنده چیزی گفته نشده است.
این قالی می‌توانست چند متری در هوا پرواز کند که معروف‌ترین آن قالی پرنده سلیمان نبی است. البته گفتنی است که باد در به حرکت درآوردن و بلندشدن آن تأثیر فراوانی داشت. از سوی دیگر بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که بر اساس کتب و مدارک و تصاویر به جا مانده از روزگاران گذشته همچون تاریخ طبری و همچنین در منابع هندی چگونگی به پرواز درآمدن این «ارابه هوایی» مطالبی آمده است. به‌ویژه طرح‌ها و تصویرهای تخیلی و بهره‌گیری از خطوط هندسی در این زمینه به نوعی به باورمندی این افسانه در طول زمان کمک کرده است.
گفتنی است که جنبه سحرآمیز بودن این افسانه و شکل هندسی و تزیینی آن و فضا‌های داستان‌پردازی آن به شیوه‌های مختلفی است که در منابع و آثار به جا مانده از تمدن‌های گذشته آمده است. به خصوص به جهت ابعاد، الیاف‌بندی و چندمغناطیسی بودن و دیگر جنبه‌های وزنی و چگونگی شناوربودن و همچنین روش استقرار آن در فضا از منظر کیمیاگری و کیهان‌شناختی به گستردگی این افسانه در حوزه علمی و پژوهشی حتی نظریه‌پردازی فنی در این سال‌ها کمک فراوانی کرده است.
شکی نیست که جنبه‌های تخیلی شیوه ساخت و پرداخت و به پرواز درآمدن پیش از هر مقوله دیگری در بسیاری از متون ادبی به ویژه در این سال‌ها از منظر داستان‌گویی و تصویرگرایی و سینما برای جذب مخاطبان علاقمند به قصه‌های علمی-تخیلی و فضایی بازتاب فراوانی پیدا کرده است.
از سوی دیگر بسیاری از اخترشناسان درخصوص قالی پرنده بر این باورند که این نوع خیال‌انگیزی و باورمندی همواره ریشه در باور انسان‌ها در گذشته نسبت به پرواز به آسمان دارد و چنان‌که در شاهنامه درخصوص به آسمان رفتن کی‌کاووس و همچنین تخیل گیلگمش برای پرواز و… همه‌وهمه خود نشان توجه به آرزوی دیرساله و روانشناختی انسان برای سفر به آسمان‌ها دارد و شاید بتوان گفت بهره‌گیری از چیستی سازه‌ای برای دستیابی انسان به آسمان‌ها پیوسته از مرزهای قصه و افسانه گاه به عینیتی هرچند ابتدایی پوست می‌انداخت.
سخن آخر اینکه جدا از منظر تاریخی و شیوه پیدایش این مقوله در نهایت می‌توان گفت که جاذبه و تداوم این افسانه امروزه در زمینه ادبیات و هنر خود دارای کارکرد تخیلی فراوانی است. به خصوص قصه‌ها و داستان‌های زیادی نوشته شده است.
این یادداشت در شماره ۱۴ طره منتشر شده است.
| TORREH.net |پایان پیام
طره دوماهنامه اطلاع رسانی آموزشی و تحلیلی فرش دستباف ایران©