فرش دستباف؛ سرگرمى پاک، اشتغال پاینده

 | TORREH.net | مولاوردى (معاون رییس جمهور در امور زنان) از فرش سخن مى گوید
گفت‌وگوی نشریۀ طره با شهین‌دخت مولاوردی*

سحر ایلخان

۱. فرش دست‌باف چه چیزی به ذهن شما می‌آورد؟
هنرمندی و سخت‌کوشیِ قالی‌بافان کشورمان. ذهن‌های خلاق و انگشتان ماهر طراحان، رنگرزان، و قالی‌بافان ایرانی که تابلوهایی زیبا را خلق می‌کنند. قالی ایرانی را می‌توان هنری قدسی دانست که از وحی و الهام به روح و جان هنرمند نشأت می‌گیرد و آمیخته با زندگی و آداب‌ورسوم اقوام ایرانی است.
این هنر در دوران مختلف فرازونشیب‌هایی بسیار را طی کرد و در فراخنای روزگار با سربلندی و پیروزی سرآمد هنرها بود. زنان و مردان بسیاری با تحصیل علم و مهارت‌های لازم پا به عرصۀ این هنر گذاشتند و به‌مراتبِ عالی در این رشته رسیدند. عده‌ای هم با تجربه‌آموزی مهارت لازم در بافت فرش را برای امرارمعاش و پیشه به‌دست آوردند.

۲. از دیرباز زنان به‌عنوان جمعیت غالب و از عوامل توسعۀ فرش دست‌باف ایران بوده‌اند. درواقع بیش از نیمی از تولید فرش کشور (به‌عنوان یکی از اقلام مهم صادرات غیرنفتی) بر دوش زنان بوده است. آیا این حجم از اشتغال و اثرگذاری جایی در برنامه‌های معاونت امور زنان و خانوادۀ ریاست جمهوری دارد؟ چه حمایت‌هایی را می‌توان در این حوزه انجام داد؟
اشتغال چندصدهزار نفر از زنان این سرزمین به بافت فرش بسیار درخور توجه است. قالی‌بافی افزون‌بر سرگرمی و اشتغالِ پاره‌وقتِ زنان ایرانی در خانه به اقتصاد خانوار نیز کمک می‌کند.
سایر صنایع با سرمایه‌گذاری‌های کلان شغل ایجاد می‌کنند، اما در فرش‌بافی با سرمایه‌ای اندک در حد خریدار نقشه و مواد اولیه می‌توان شغلی باارزش افزودۀ بالا ایجاد کرد.
از سوی دیگر، این اشتغال در شرایطی که برخی از مناطق کشور از خشک‌سالی و کم‌رونق‌شدن کشاورزی و دامداری رنج می‌برند نقشی مؤثر در کمک به اقتصاد خانوار ایفا می‌کند و از همین منظر تا حدی مانعی مناسب برای مهاجرت از روستاها به شهرهاست.
یعنی اشتغال به قالی‌بافی برای زنانِ سرزمین ما هم از نگاه یک مشغله و سرگرمیِ پاک در کنار دیگر امور خانواده و رسیدگی به فرزندان، هم از منظر اقتصاد خانوار و درآمدزایی، و هم از زاویۀ پیامدهای اجتماعی و حفظ و تثبیت جمعیت روستایی و عشایری کشور مهم بوده است. علاوه‌بر این ابعاد هنری و فرهنگی و ارزآوری آن نیز جای خود را دارد.
طبیعتاً نمی‌توان به این جمعیت چشمگیر و این حرفۀ مطمئن به‌ویژه در شرایط پرداختن به اقتصاد مقاومتی بی‌توجه بود. ما هم در معاونت امور زنان با همراهیِ دیگر نهادها و وزارتخانه‌های مرتبط می‌کوشیم تا مسیر فعالیت این گروه از هم‌وطنان را تسهیل کنیم.
به‌هرروی زنان کارآفرینِ شاخصی در این حوزه و در استان‌های مختلف کشور داریم که حمایت از آنان کمک به اشتغال‌زایی و اقتصاد کشور نیز خواهد بود.

۳. شما خود زادۀ منطقۀ فرش‌خیز آذربایجان هستید. با توجه به این پیشینه و آشنایی با این هنرـ صنعت چه تعریفی از زنان قالی‌باف و نیازها و دغدغه‌ها و مطالباتشان از دولت دارید؟
در منطقۀ آذربایجان مردان بیش از زنان به کار بافت اشتغال دارند، اما در دیگر استان‌ها بیشتر جمعیت قالی‌باف را زنان تشکیل می‌دهند. زنانی که هنرمندان گمنام وطن ما هستند و با آن‌که دست‌بافته‌هایی نفیس و زیبا خلق می‌کنند چنان‌که بایدوشاید شناخته نشده‌اند و مهر و امضا و نام و نشانشان پای آثارشان ثبت نمی‌شود. زنان کارآفرینِ پرشماری در حوزۀ فرش فعال هستند. بسیاری از دانشجویان و دانش‌آموختگان رشتۀ فرش در دانشگاه‌ها نیز خانم‌ها هستند و پس از تحصیل وارد بازار کار شده‌اند، اما قدر این گروه توانمند و پراستعداد دانسته نشده است. نگاه رسانه‌ای و نگرش افکار عمومی به فرش دست‌باف مناسب نیست. متأسفانه قالی‌بافان، طراحان، رنگرزان، و فعالان فرش دست‌باف به‌عنوان هنرمند شناخته نمی‌شوند و به‌منزلۀ طبقۀ مستضعف جامعه تصویر شده‌اند که از ناچاری و نیاز به این حرفه اشتغال دارند. باید برای تصحیح این نگاه و برداشت تلاش کنیم. این زنان هنرمند و کارآفرین هم به تصحیح نگاه نیازمندند هم به تسهیل امور برای بهبود خلاقیت و درآمدزایی.
تا آنجایی که من اطلاع دارم هنوز همۀ زنان قالی‌باف کشور از قانون بیمۀ قالی‌‌بافان بهره‌مند نشده‌اند و از این چتر حمایتی حداقلی که مطابق قانون برایشان فراهم ‌شده است به‌علت کمبود اعتبار بی‌بهره هستند. امیدواریم بتوانیم در عرضۀ تسهیلات بانکی برای مشاغل خانگی، عرضۀ وام و تسهیلات برای زنانِ کارآفرین کشور در این حوزه، گسترش پوشش بیمۀ قالی‌بافی، و کار رسانه‌ای برای ارزش‌نهادن به هنر این هنرمندان گمنام گام‌هایی بهتر برداریم.

۴. نکته‌ای شنیدنی دارید که به‌نوعی در زندگی شما مؤثر بوده و به فرش هم ارتباطی داشته باشد؟
تقریباً در سه سال گذشته در همۀ سفرهای استانی و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی حضور داشتم و بیشتر با این قشر مأنوس شدم و ردپایی از هنرمندی آنان یافتم. همچنین از نزدیک و بدون واسطه در جریان مشکلات و مطالباتشان قرار گرفتم. با این آگاهی بیش‌ازپیش بار سنگین مسئولیتم را احساس می‌کنم و با هر نگاهی به قالی‌های زیرپا یاد این مسئولیت زنده می‌شود.

*این گفت و گو در شماره ۱۲ و ۱۳ نشریه طره منتشر شده است.

 | TORREH.net | پایان پیام