بانک جهانی توسعه صادرات فرش مصر را محک زد

| TORREH.net | گزارشی از پژوهش درباره تولید فرش در منطقه «فووا».

قاسم دهقان

این اواخر گزارشی جالب توجه به شکل بررسی تحقیقی با همکاری دیوید اتکین، آمیت خنده وال و آدم عثمان تهیه شده و در دسترس مخاطبان علاقه‌مند قرار گرفته که در آن نه‌تنها راهکارها و مراحل ورود شرکت‌های تجاری و تولیدی به عرصه صادرات بررسی و تشریح شده بلکه مکانیزمی که برای شرکت‌ها نکته های مفیدی از فعالیت‌های صادراتی را به تصویر کشیده و به آنها کمک می‌کند تا از دادوستد خارجی و عملکرد صادرات‌شان درس‌ها و تجربه‌های ارزشمندی بیاموزند هم به شکلی دقیق و روشن شرح داده شده است.

تم اصلی و سوژه گزارش تهیه شده مربوط به هنر و صنعت تولید فرش و قالی در منطقه «فووا» واقع در کشور مصر است و در این بررسی تحقیقی اتکین و همکارانش اقدام به ارزیابی یک برنامه گسترده برای برقراری ارتباط میان تولیدکنندگان فرش در منطقه نام‌برده با بازارهای هدف صادراتی –براساس انتخاب تصادفی شرکت‌های تولیدکننده – کردند.
پژوهشگران در برنامه خود از طریق برقراری ارتباط و همکاری با صنعتگران بومی منطقه و یک واسطه محلی (به نام حمیس) اقدام به شناسایی شرکت‌های کوچک (با تعداد کارمندان کمتر از ۵ نفر) کردند که توانایی صادرات فرش را داشتند اما تاکنون در این عرصه فعالیتی نداشته‌اند. آنها سپس به شکل تصادفی تعدادی شرکت را برای زیرنظر گرفتن رفتار و کنترل آنها تعیین کردند.
رفتار شرکت در اینجا به معنی ارائه پشنهاد یک قرارداد سفارش مقدماتی و قابل‌توجه (معادل ۱۱ هفته کاری در تولید فرش و قالی) برای تهیه تعدادی فرش به منظور صادر کردن آنها به یک کشور با سطح درآمد بالاست.
پس از دریافت نخستین سفارش، آن واسطه محلی (حمیس) آزاد بود تا در صورت تمایل سفارش‌های بیشتری را از شرکت‌های منتخب تصادفی دریافت کند اما او را از اعمال کنترل روی شرکت‌ها منع کرده بودند.
در ابتدای امر، بخش تجهیز و تامین سفارش‌ها در برنامه آزمایشی نتوانست آن حجم بزرگ سفارش را تولید کند، به همین دلیل در نخستین دور از برنامه‌های اجرایی این طرح – با نگاه منصفانه – نتایج ضعیفی حاصل شد و علاوه‌بر آن، فقط محدود به یک نوع فرش می‌شد. به هر حال با سپری شدن زمانی بسیار اندک، سفارش‌های بزرگتر از راه رسیدند و موج دوم از شرکت‌های منتخب عملکردی به مراتب بالاتر و بهتر از گروه نخست را به ثبت رساند، به‌گونه‌ای که هر یک از شرکت‌های مرحله دوم که سفارش اولیه‌ای برای تولید فرش و قالی دریافت کرده و پذیرفته بودند، در موعد مقرر موفق شدند سفارش‌های دریافتی را آماده کرده و تحویل کارفرما (واسطه) دهند.
به این ترتیب تحلیلگران و شرکت‌های مشارکت‌کننده در این پژوهش در پایان این قسمت از پروژه به اجرادرآمده، دریافتند آن توجه و راهنمایی‌های ابتدایی در رفتار و عملکرد شرکت‌ها، در ابعادی وسیع باعث افزایش شانس شرکت‌ها از ۱۳درصد پایه در ابتدای پژوهش به میزان ۵۵واحددرصد شده که خود باعث افزایش سوددهی شرکت‌ها بین ۱۶ تا ۲۶درصد شده است.
این تاثیرات و تغییرات در نتایج به‌دست آمده در قیاس با استانداردهای ترویج تجاری، بی‌شک نتایجی قابل‌توجه به‌شمار می‌روند. پس این به راستی معرکه است. اما از اینجا به بعد اتکین و همکارانش ما را به سفری می‌برند تا در خلال آن دریابیم که سرمنشأ این وقایع و همچنین نتایج حاصل شده از کدام مبدأ است.
به‌عنوان نقطه شروع، اشاره به برخی نتایج و یافته‌های مهم می‌تواند نقش شتاب‌دهنده سرعت ما در این سفر را ایفا کند.
ازجمله اینکه آن تعداد از شرکت‌ها که عملکرد و رفتار حرفه‌ای آنها مورد مداوا قرار گرفت و اصلاحاتی در ساختار و سازمان آنها اعمال شد فرش‌ها و قالیچه‌های تولیدی خود را با قیمت‌هایی – به ازای هر متر مربع – به فروش رساندند که به طوری چشمگیر بالاتر از نرخ فروش سایر شرکت‌ها بود. در عین حال اما میزان تولید ماهانه فرش آنها کمتر از دیگر شرکت‌های همکار و رقیب بود.

همچنین تعداد نیروهای شاغل و کارکنان شرکت‌های اصلاح رفتار شده نسبت به شرکت‌های دیگر تاحدودی بیشتر بود (۵ درصد) اما این اضافه اشتغال، با استفاده از همان نیروهای کاری موجود هر شرکت به انجام می‌رسید، نه با استخدام و افزودن کارکنان جدید. آن شرکت‌ها، منابع و پول‌های بیشتری را به‌عنوان سرمایه‌های جدید وارد فعالیت‌های بهبودیافته و پردرآمد شده خود نکردند اما در عین حال زمان تولید و تکمیل محصول نهایی آنها یعنی فرش و قالیچه رو به افزایش گذاشت.
به این ترتیب از نگاه کلی، سطح پایین‌تر خروجی تولیدات و سطح بالاتر قیمت‌های تعیین شده برای هر مترمربع فرش‌های تولیدی، ایده ارتقای کیفیت را در ذهن به تصویر می‌کشد و هنگامی که اتکین و همکارانش فرش‌ها و قالی‌های تولید شده را براساس معیارهای کیفیت، در ۱۱ گروه و درجه‌بندی متفاوت قرار می‌دهند، متوجه می‌شوند آن شرکت‌های صادرکننده فرش در مجموع، تمامی محصولات‌شان را با کیفیت‌هایی بسیار بالاتر از ۱۰ شرکت دیگر تولید می‌کنند. با این اوصاف باید پرسید: «اینجا چه خبر است؟» یک توضیح احتمالی این است که شرکت‌ها همیشه می‌دانستند که چگونه فرش‌ها و قالی‌هایی باکیفیت بهتر تولید کنند و اکنون با بازاری مواجه شده‌اند که در آن برای این کیفیت بالاتر، هم تقاضای زیادی وجود دارد و هم پول بیشتری پرداخت می‌شود؛ بنابراین این شرکت‌ها نیز فرش‌های باکیفیت‌تری که خواسته آن بازارهاست را تولید می‌کنند.
یک توضیح احتمالی دیگر نیز این است که شرکت‌های روزآمدشده، از فرآیند انجام صادرات خود درس گرفته و به نوعی آموزش می‌بینند.
گروه مطالعاتی اتکین در این قسمت دلایلی را در تایید این یافته‌ها با عنوان گام‌هایی برای متقاعد شدن کامل و نهایی (تاثیرگذار بودن فعالیت‌های صادراتی در بهبود کیفیت عملکرد شرکت‌ها) شرح می‌دهد.
۱) خریداران فرش‌های صادراتی ویژگی‌های متعددی را از نظر نوع، تعداد رشته‌های تار و پود و طراحی پیچیده‌تر و دشوارتر برای فرش‌های مورد تقاضای‌شان ارائه می‌کنند که در صورت برآورده شدن آنها از سوی شرکت‌های تولیدکننده فعالیت‌ها و درآمدهای شرکت‌های مورد اشاره به طرز چشمگیری رشد پیدا خواهد کرد.
۲) اگر شرکت‌های تولیدکننده فرش همواره از چگونگی تولید محصولات باکیفیت و ویژه صادرات آگاهی داشته‌اند تغییرات بهره‌وری آنها باید به شکل تغییری آنی رخ دهد.

منبع: Blogs. worldbank. org

توضیح: انتشار آثار در وبگاه طره، به معنی تأیید دیدگاه نویسندگان یا تأیید تعابیر و اصطلاحاتی که به کار می‌برند نیست. طره می‌کوشد نظرات گوناگون را بازتاب دهد.

| TORREH.net | پایان پیام