| سفر به قهستان

شرکت در همایش را به اردوی علمی-پژوهشی تبدیل کنید

طره (torreh.net) | آذرماه امسال شهر بیرجند میزبان چهارمین همایش ملی دانشجویان و دانش‌آموختگان فرش دستباف همچنین همایش ملی فرش دستباف خراسان جنوبی است. جغرافیای خراسان جنوبی که در گذشته قهستان خوانده می‌شده در زمینه هنر فرش‌بافی از روزگاران دیرین پرآوازه بوده است. امروز نیز فرش مناطقی چون مود، درخش و بیرجند در جهان نام‌آور است.
هدف از این نوشته اما معرفی فرش بیرجند و ارزش‌های آن نیست زیرا در دو روز همایش به‌کفایت از آن خواهید شنید و خواهید دید؛ اما قصد داریم برای شرکت‌کنندگان همایش از منظری دیگر به خراسان جنوبی و بیرجند بپردازیم و جاذبه‌های گردشگری این شهر را معرفی کنیم. گرچه زمان دوروزه همایش فرصتی کوتاه برای گشت‌وگذار است اما شاید کسانی هم آب‌وهوای این شهر زیبا و پر قدمت بهشان ساخت و مهمان‌نوازی مردمان مهربانش نمک‌گیرشان کرد و بیشتر ماندند. پس بی‌تردید این نوشته به کارشان می‌آید.
نخست اینکه وسایل و لوازم شخصی مثل مسواک و عینک دودی را فراموش نکنید. شارژر گوشی نیز از بایسته‌های سفر است که نسیان آن سبب خسران می‌شود. هدفون نیز ممکن است لازم شود به‌هرحال روزهای همایش به‌ویژه هنگام سخنرانی‌ها چرت زدن پسندیده نیست، گرچه خواب مؤمن عبادت است اما سعی کنید شب قبل از همایش عباداتتان را بکنید و صبح قبراق باشید چون روز پر سخنرانی در پیش دارید، پس از هم‌اکنون ورزش‌های مربوط به گوش مثل بارفیکس و گوشواره آویختن را جدی بگیرید.
اگر حوصله گشت‌وگذار ندارید یا پس از روز دوم قرار بلیت برگشتتان را گرفته‌اید که ادامه یادداشت را نخوانید مبادا سرانه مطالعه‌تان بالا برود و تقصیرش بیفتد گردن ما؛ اما اگر آن‌قدر ماجراجو هستید که به بیرجند گردی بروید این یادداشت را دقیقاً برای شما نوشته‌ایم.

بیرجند کجاست؟
مرکز استان خراسان جنوبی و مرکز شهرستان بیرجند در شرق ایران است. این شهر در سال ۱۳۹۰، تعداد ۱۸۴۶۴۷ نفر جمعیت داشته و چهل و نهمین شهر ایران بوده است.
نام این شهر به صورت‌های برجند، برجن، برکن و بیرگند نیز در نوشته آمده است.
رجبعلی لباف خانیکی در مقاله «تأملی در نام بیرجند» بیرجند را مرکب از دو جزء «بیر» و «جند» می‌داند. «بیر» در پارسی باستان به معانی آذرخش و طوفان و «جند» که معرّب «کند» است به زبان فرارودی به معنی مکان و شهر آمده است. با توجه به نام‌های مناطق و شهر‌ها در خراسان بزرگ، مانند تاشکند، خجند، سمرقند و…، این وجه‌تسمیه درست‌تر به نظر می‌رسد.
علاوه بر نام بیرجند که ساختار آن برگرفته از زبان پهلوی بوده و به دوران پیش از اسلام بازمی‌گردد، بنا به روایتی، بیرجند، احتمالاً در اواخر حکومت ساسانیان و به دست زرتشتیان یزدی و کرمانی به‌عنوان منزلگاهی در حاشیه کویر و در مسیر عبور از کویر به سمت شمال خراسان بزرگ و ماوراءالنهر بناشده است.
احتمالاً یاقوت حموی اولین جغرافیدانی است که از «بیرجند» به‌عنوان یکی از شهرهای منطقه قهستان یادکرده است. حمدالله مستوفی «بیرجند» را از شانزده ولایت قهستان و مرکز ولایتی با توابعی چند دانسته که در آن مقدار فراوانی زعفران، انگور، میوه و اندکی غله به دست می‌آمده‌است.
در اواخر دوره صفوی و پس از قتل نادرشاه با استقرار خاندان خزیمه، بیرجند مرکز قهستان شد. با زوال دولت صفوی و رسوخ کشورهای اروپای غربی به هند و آسیای شرقی از راه‌های دریایی و زمینی، بیرجند که در مسیر عمده‌ترین راه زمینی این ارتباط قرار داشت محل عبور اغلب سیاحان، جهانگردان یا مأمورانی شد که در نوشته‌های خود
در سال ۱۲۵۴ خورشیدی، مک گرگور درباره شهر بیرجند مطالبی نوشته و شمار خانه‌های شهر را سه هزار باب ذکر کرده است. در سال ۱۲۷۳ خورشیدی، ادوارد ییت گزارشی درباره تجارت بیرجند از طریق بندرعباس داده است.
سر پرسی سایکس در سفر خود به بیرجند، از کوه‌های معین‌آباد (ظاهراً‌‌ همان میناباد)، امیران ناحیه قائنات، محصولات زراعی به‌ویژه زعفران و زرشک و ابریشم، قالی‌بافی ساکنان منطقه و مذهب آن‌ها و نیز شهر بیرجند – که آن را متفاوت با سایر شهرهای ایران دانسته – مطالبی آورده است.
در سال‌های نخستین دوران پهلوی، شهر به مرکز عمده نظامی تبدیل شد. لوله‌کشی آب در ۱۳۰۲ خورشیدی – که اولین لوله‌کشی شهری در ایران به‌حساب می‌آمد – و تغییر مسیر رود بیرجند دو عامل مهم در تحول شهر بود.
به علت اهمیت راهبردی شهر بیرجند در شرق ایران، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، فرودگاه شهر بیرجند – سومین فرودگاه کشور پس از قلعه مرغی و بوشهر – مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در سال‌های پس از ۱۳۲۰ شمسی، توسعه شهر سرعت یافت و در جنگ جهانی دوم متفقین، شاهراه مشهد – زاهدان را ساختند که به‌صورت یکی از شاهرگ‌های ارتباطی متفقین – که با راه‌آهن ایران رقابت می‌کرد – درآمد.
پس از استقرار نظام جمهوری اسلامی توجه بیشتری به بخش‌های اداری، آموزشی، صنعتی و کشاورزی مناطق محروم گردید. ایجاد شهرک صنعتی در غرب بیرجند، تأسیس دانشگاه‌های علوم پزشکی، آزاد، پیام نور، صنعتی و. ارتقا سازمان‌های اداری مانند اداره راه و ترابری بیرجند به اداره کل و تحت پوشش قرار دادن کلیه راه‌های شرق کشور، سبب توسعه روزافزون بیرجند گردید،
در تابستان سال ۱۳۸۳ این شهر، پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، مرکز استان تازه تأسیس خراسان جنوبی گردید.
اکنون بخش شمالی شهر بافتی متوسط دارد. بخش مرکزی بافت قدیمی دارد و تقریباً تمام بیرجند قبل از قرن چهاردهم را در برمی‌گیرد و اماکن تاریخی شهر مانند قلعه، حسینیه‌ها، مساجد تاریخی و آب‌انبارها در آنجا واقع‌اند. بخش جنوبی نیز بیش از نیمی از مساحت شهر را شامل می‌شود و قسمت جدید شهر است.

جاذبه‌های گردشگری بیرجند
نمایندگی طره
نمایندگی طره در بیرجند مهم‌ترین جاذبه گردشگری این شهر است. که آن را می‌توانید در این نشانی بیابید: میدان ابوذر-ابتداى خیابان شهدا-روبروى راهنمایی و رانندگی- فروشگاه فرش دستباف – آقای حامد احراری.

قلعه فورگ
قلعه فورگ ارگی است در روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان در استان خراسان جنوبی. این قلعه در ۵ کیلومتری درمیان و در شرق شهر بیرجند قرار دارد.
قلعه‌های بیرجند، در دوره‌های مختلف احداث‌شده‌اند. وجود مناطق کوهستانی زیاد باعث شده که پای فرقه اسماعیلیه به این منطقه باز شود و برای دفاع از خود، قلعه‌های مرتفع و مستحکمی در اکثر مناطق این شهرستان و سایر شهرهای جنـوبی خراسان ساخته و باقی بگذارند.
ازنظر پیشینه تاریخی محوطه، ساخت قلعه فورگ در زمان نادرشاه افشار به‌وسیله میرزا بقاخان حاکم منطقه شروع‌شده و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساختمان قلعه را به اتمام رسانده است. در زمان حکومت شوکت الملک به دستور وی سپاهیانش به قلعه هجوم برده، حاکم آن را دستگیر کرده و قلعه را فتح می‌نماید. تاریخ ساخت این قلعه در کتاب دیوان لامع، نوشته محمد رفیع بن عبدالکریم در میانی، سال ۱۱۶۰ ه. ق. ذکرشده است. مؤلف کتاب عین الوتابع، قلعه را این‌گونه توصیف کرده است: قلعه فورگ در روی کوهی است که از آجر پخته، دیوار و باروج آن را به‌طور محکم ساخته‌اند و پایه آن را سنگ‌چین نموده‌اند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاک‌ریز که قطر هر یک پنج‌در پنج است.
قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهم‌ترین مقر حضور اسماعیلیان به‌حساب می‌آمده و در این محل فداییان مطلق را تحت تعلیم و آموزش‌های مخصوص قرار می‌دادند. فداییان مطلق گروهی بودند که حتی اسم نداشته و پس از ترک قلعه برای انجام مأموریت نامشان عوض می‌شد و به اسم مستعار برای قتل دشمنان فرقه اسماعیلیه می‌رفتند. اساس تعلیم فداییان به این صورت بود که بتوانند دشمن را غافل‌گیر کرده، یک یا دو ضربه کارد به او زده و قبل از اینکه دیگران به خود بیایند، ناپدید گردند.
قلعه فورگ در ۱۰ کیلومتری جنوب شهر اسدیه واقع‌شده است. فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل ۳ قسمت است که قسمت اول، محل زندگی خدمه انبار آذوقه و محل نگهداری احشام است. قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهم‌ترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است. قلعه مجموعاً دارای ۱۸ برج بوده که اکنون تعدادی از آن‌ها باقی‌مانده است. مصالح به‌کاررفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجر و خشت است. این قلعه بر بالای صخره‌ای سنگی پس از قرون متمادی همچنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگه‌داشته است، هم‌چنین بر بلندای حصار و برج‌ها، سازه‌های کنگره‌داری وجود دارد و منافذی (تیرکش) جهت دیده‌بانی و دفاع دیده می‌شود. با توجه به آثار و بقایای معماری داخل قلعه چنین استنباط می‌شود که قلعه مزبور در چندین مرحله بازسازی‌شده و بر وسعت آن افزوده‌شده است. آخرین مرحله معماری آن مربوط به دوره افشاریه است که حصار فعلی قلعه و هشت برج مدور آن یادگاری از این دوره است.

قلعه فورگ

روستای ماخونیک
روستای ماخونیک یکی از هفت روستای شگفت‌انگیز جهان است و به لحاظ شهرت آن به شهر «لی‌لی‌پوت‌ها»، جذابیت‌های حیرت‌انگیزی دارد. از روستای ماخونیک تا افغانستان نیم ساعت فاصله وجود دارد و مردم ماخونیک اصالتاً افغانی می‌باشند که در چند قرن پیش از افغانستان کوچ کرده‌اند و ماخونیک را جهت زندگی برگزیده‌اند. این روستا در فاصله ۷۸ کیلومتری شرقی شهر سربیشه در مسیر جاده سربیشه به روستای دُرُح قرار دارد.
بند عمرشاه
بند عمر شاه مربوط به دوره قاجار است و در فاصله ۲ کیلومتری جنوب غرب بیرجند، با جهت شرقی ـ غربی در مسیر رودخانه‌ای فصلی در داخل رشته‌کوه باقران واقع‌شده، این سازه با هدف ذخیره آب و مهار سیلاب‌ها با مصالح آجر، سنگ و ملات ساروج ساخته‌شده است. این بند تاریخی و گردشگاهی را از منظر ساختمانی، در گروه سدهای قوسی و نیز پایه‌ای قرار دارد؛ زیرا بدنه قوسی سد دارای دو پایه در وسط است که دیواره سد را در مقابل فشار آب حمایت می‌نماید.
این بند تاریخی در دوره قاجار زمان حکمرانی امیر شوکت الملک علم (نیمه دوم قرن ۱۳ هـ) همراه دو بند تاریخی دیگر (بند دره و بند النگ) ساخته‌شده و این اثر در تاریخ ۱۹ اسفند ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۸۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

روستای ماخونیک

باغ اکبریه
این بنا در دوره قاجاریه و توسط شوکت الملک در دوطبقه ساخته‌شده است. این باغ در انتهای خیابان معلم در روستای اکبریه که از توابع استان خراسان جنوبی است، واقع‌شده است. این باغ با گسترش شهری بیرجند اکنون در داخل شهر قرارگرفته است این باغ در نشست سی و پنجم یونسکو در سال ۲۰۱۱ میلادی به‌عنوان میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این باغ در ۲۰ خردادماه سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ساخت این مجموعه از اوایل دوره قاجار تا اواخر آن دوره و در چند مرحله انجام‌شده است. این مجموعه شامل چند عمارت است که قدیمی‎‌ترین آن مربوط به عمارت حشمت الملک در منتهی‌الیه شرقی که شامل دوطبقه است. طبقه همکف که دارای دو دالان و راهرو نسبتاً طویل است و ارتباط میان سه بخش مهم مجموعه، یعنی باغ اصلی، باغ جنوبی و اسطبل را برقرار می‌‎کند. عمارت مرکزی با عملکرد تشریفات و پذیرایی از مهمانان که تقریباً به‌عنوان هستهٔ مرکزی باغ به‌حساب می‌آید از تزیینات و چشم‎انداز بسیار عالی برخوردار است. وجود درختان بلندقامت کاج در دو طرف خیابان و نیز خیابان‌های منتهی به خیابان اصلی عمارت مرکزی بر زیبایی و طراوت باغ و نمای آن افزوده است.
باغ جنوبی واقع در جبهه جنوبی و کوچک‌تر از باغ شمالی است. این باغ بوسیله فضاهایی چون فضاهای خدماتی، عمارت مرکزی و دیواره غربی اسطبل احاطه‌شده است. یکی از عناصر مهم، استخر نسبتاً بزرگ با طرح مربع است که بخش عمده فضای باغ را به خود اختصاص داده است. استخر در وسط دارای سکویی مربع شکل است. ازجمله مواردی که سبب گشت تا باغ اکبریه در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردد شامل موارد ذیل است: باغ در زمین شیب‌دار ایجاد گشته است، خطوط راست در طراحی باغ استفاده گردیده است، عمارت در بلند‌ترین قسمت باغ احداث گردیده است، یک جوی دائم اصلی و چند جوی فرعی ایجاد گشته است به‌گونه‌ای که صدای آن به گوش می‌رسد و رابطه نزدیکی با طبیعت ایجاد کرده است و حدفاصلی بین عمارت و باغ وجود ندارد و همچنین استفاده از درخت‌های زیاد و سایه‌دار و اختصاص بیشترین قسمت باغ به کاشت درختان میوه و گیاهان دارویی و زینتی از دیگر عوامل است. درختان موجود در این باغ شامل کاج، انار و توت است و گوشه‎هایی از باغ گل‌های تاج‌خروس به چشم می‌‎خورد. از جبهه جنوبی این باغ ورودی به روستای اکبریه تعبیه‌شده است.

باغ اکبریه

مدرسه شوکتیه
مدرسه شوکتیه یا مدرسه شوکتی یکی از بناهای تاریخی شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی است که سومین مدرسه ایرانی به شیوه جدید و پس از مکتب‌خانه‌های سنتی است.
ساختمان مدرسه شوکتیه از محل موقوفات امیر اسماعیل‌خان معروف به شوکت الملک اول توسط محمدابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم)، در سال ۱۳۰۸ ه‍. ق به‌دست استادان و معماران یزدی شروع و در سال ۱۳۱۲ ه‍. ق بنای آن به پایان رسید.
این بنا طی چهار سال از ۱۳۰۸ ه‍. ق تا ۱۳۱۲ ه‍. ق (۱۲۶۹ ه‍. ش) تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط محمدابراهیم خان علم (شوکت الملک دوم) ساخته شد و در ماه ذی‌الحجه سال ۱۳۲۶ هجری قمری برابر با ۱۲۸۲ هجری شمسی به مدرسه تبدیل‌شده است. پس از مدرسه عالی دارالفنون و کمی پس از مدرسه ابتدائی رشدیه تبریز، مدرسه شوکتیه بیرجند سومین مدرسه از نوع مدارس جدید در ایران محسوب می‌شود که به دنبال آن دبیرستان شوکتیه و مدارس دشت بیاض نهبندان، سربیشه، خوسف و دبستان دخترانه شوکتی افتتاح گردید.
همزمان با انقلاب مشروطیت امیر اسماعیل‌خان شوکت الملک که فرزندی نداشت یک‌سوم اموال خود را وقف امور خیریه کرد و تولیت آن را به برادر کوچکش محمدابراهیم خان واگذار نمود. محمدابراهیم خان علم معروف به شوکت‌الملک دوم بعد از سفر به تهران و دریافت مقام حکمرانی و امارت قاینات درصدد برآمد موقوفه مذکور را در جهت ایجاد فضای آموزشی مصرف کند. شوکت‌الملک تحت تأثیر اقدام امیرکبیر در تأسیس مدرس دارالفنون درصدد برآمد مدرسه مشابهی را در بیرجند تأسیس کند. او در سال ۱۳۲۵ ه‍. ق مطابق با ۱۲۸۵ ش در محل حسینیه شوکتیه که توسط برادرش در سال (۱۳۱۲ ه ق) ساخته‌شده بود اقدام به تأسیس مدرسه شوکتیه نمود.
محمد امیر خان برای تشویق افراد به تحصیل در این مدرسه برای محصلین بی‌بضاعت و خانواده آن‌ها کمک‌های نقدی و جنسی مؤثری در نظر می‌گرفت. همچنین آیت‌الله شیخ هادی هادوی که از علمای طراز اول آن زمان بود با اعزام تنها پسر خود به این مدرسه در ذهن و فکر مردم اثری عمیق بر جای گذاشت و کار مدرسه رونق گرفت. این در حالی بود که پیش از تأسیس مدارس به سبک جدید، تعلیم و تربیت به عهده مکتب‌خانه‌ها بود که افراد روحانی نقش مؤثری در آن‌ها داشتند.
مدرسه شوکتیه ابتدا به‌صورت مدرسه ابتدائی بود که پس از مدتی دبیرستان شوکتیه نیز به آن افزوده شد. حقوق معلمین این مدارس نیز از بودجه حکومتی سالانه به‌صورت نقدی و جنسی پرداخت می‌شد.
در سال ۱۳۰۱ ش مدرسه نسوان امارت قلعه افتتاح شد و سپس در سال ۱۳۰۳ ش در دوره دوم دبیرستان دانش‌آموز پذیرفت. شوکت الملک دوم و همچنین روحانی خوش‌نام محلی شیخ محمد موحد برای تشویق مردم و جذب بیشتر دانش‌آموزان، دختران خود را به این مدارس فرستادند. در سال ۱۳۰۱ به‌منظور تصریح در دخترانه و پسرانه بودن، مدارس پسرانه به شوکتی و دخترانه به شوکتیه نام‌گذاری گردید. همچنین دبیرستان پسرانه شوکتی در سال ۱۳۰۳ ش از دبستان جدا شد.

مدرسه شوکتیه

قلعه بیرجند
قلعه بیرجند که با نام‌های قلعه ته ده و پایین‌شهر نیز شناخته می‌شود، بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین بنای تاریخی بیرجند به شمار می‌رود. این قلعه که ازجمله نقاط گردشگری بیرجند و استان خراسان جنوبی است، بر فراز بلند‌ترین نقطه غربی تپه‌ماهورهای شهر بیرجند قرار دارد. این قلعه با وسعتی بالغ‌بر ۳۰۰۰ مترمربع در دوره صفویه ساخته‌شده و درواقع هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود.
البته برخی نیز بنای این قلعه را به‌پیش از آن دوره نسبت می‌دهند. قلعه بیرجند از خشت و گل و چینه ساخته‌شده و از دوره صفویه تا قاجاریه مردم این شهر را در مقابل تهاجم دشمنان به‌ویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها محافظت می‌کرده است.
قلعه بیرجند در دوره قاجاریه به‌طور کامل بازسازی و مورداستفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به‌وسیله نقب‌های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ کلاه‌فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.
این قلعه دارای ۷ برج بوده که شش برج از آن باقی‌مانده است. مرمت این بنا در سال ۱۳۷۸ به‌وسیله شهرداری بیرجند شروع شد. در روزگاران گذشته در بیرجند دو قلعه معتبر و چندین ارگ و ساختمان بزرگ وجود داشته که در آغاز سده چهاردهم خورشیدی آثاری از آن دو قلعه و نیز تعدادی ارگ و ساختمان بزرگ باقی است.
قلعه عظیم و قدیمی پایین‌شهر بیرجند یک قلعه کوهستانی از نوع نظامی است. این قلعه نه جای سکونت بلکه مکانی برای انجام‌وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آن‌ها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود.
در این قلعه انبارهای آب و آذوقه پیوسته نگهداری می‌شد تا در مواقع حملات دشمن یا هجوم‌های سرتاسری، ساکنان شهر، تجار، پیشه وران، افراد مهم، فرماندهان با خانواده‌های خود و دارایی‌هایی منقول از طریق نقب‌هایی که تعبیه‌شده بود، به قلعه پناه برند. این نقب‌ها از قلعه به خانه اشراف و افراد حکومتی، همچنین مرکز محلات (ازجمله محله سرو) و مسیرهای متعددی همچون ارگ بهارستان، ارگ کلاه‌فرنگی را شامل می‌شد.
بنای قلعه را برج‌هایی دوطبقه در چهار طرف با حصار اصلی در میان گرفته بر فراز این برج‌ها که به شکل استوانه هستند. روزنه‌هایی ایجادشده که کاربرد آن دیدبانی برای دفاع از قلعه و ساکنان شهر است و محل امنی برای تیراندازی و ضربه زدن به دشمن محسوب می‌شده، دیوار بنا با فرم آمده آن همچنین ضخامت آن امکان دیدبانی را بر فراز حصار به نگهبان بهتر می‌دهد. این قلعه داراى دو در ورودى است که یکى از آن‌ها در ضلع شمالى و دیگرى در ضلع غربى قرار دارد.

قلعه بیرجند

ارگ کلاه‌فرنگی
این بنا در دوره قاجار و بین سال‌های ۱۲۶۴ تا ۱۳۱۳ هجری قمری ساخته‌شده است و در حال حاضر این ارگ در محل استانداری خراسان جنوبی واقع است. این ساختمان که در گذشته به نام‌های دیگری همچون ارگ حسام الدوله، قصر بی‌بی عروس و ارگ سرکار نیز خوانده می‌شد؛ صرف‌نظر از فرم زیگوراتی آن در بخش هم کف کامل‌ترین نقشه و فضاسازی را دارا است و قسمت ورودی ارگ جلو‌تر از طبقه هم کف ایجادشده است که با چندین قوس طاق‌های زیبایی را در بنا به وجود آورده است.
این ارگ که منسوب به امیر حسن خان شیبانی است و متعلق به امیر علم خزیمه بوده که وی آن را به فرمانداری بیرجند اهدا نمود.
سازمان میراث فرهنگی این بنا را به‌عنوان یک ساختمان قدیمی و ارزشمند به ثبت رسانده است. این ارگ به شکل شش‌ضلعی و در رأس به شکل مخروط و به رنگ سفید است و مصالح این ساختمان از گل، آجر، آهک و ساروج است.

ارگ کلاه فرنگی

از بیرجند سوغات چه ببریم؟
محصولات استراتژیک بیرجند زعفران، زرشک و عناب است که شهرستان بیرجند، بیشترین تولید عناب را در سطح کشور دارد و از دیگر محصولات آلوبخارا، کشک، قره‌قروت، توت خشک، فرش (علیه‌السلام) را می‌توان نام دارد که به‌عنوان سوغات به اقصی نقاط کشور و جهان به‌عنوان محصولات ممتاز و سوغات عرضه می‌شود.
آش شلغم و خورشت ریواس و بلغور پلو یادتان نرود. در بیرجند انواع مختلف اشکنه مثل اشکنه آلو، نخود، کشک زرد و بادمجان زیاد است.
همایش و سفرتان بخیر.

پایان پیام/ (torreh.net)