اقدام شتاب‌زده در تشکیل مرکز ملی فرش ایران

 | TORREH.net |نهاد متولی فرش دست‌باف ایران به روایت مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی

به گزارش طره، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی که به تازگی با عنوان «بررسی وضعیت فرش دست‌باف ایران با تأکید بر فرش دست‌باف روستایی» منتشر کرده است، تشکیل مرکز ملی فرش ایران را اقدامی شتاب‌زده توصیف کرده که منجر به ناکامی آن شده است.
بر پایه گزارش طره در پژوهش یادشده چنین آمده است:
شورای عالی اداری در مصوبه «ساماندهی ساختار مدیریتی فرش دست‌باف» مقرر داشت که کلیه امور فرش دست‌باف از سایر دستگاه‌های اجرایی منتزع و در یک واحد سازمانی در حوزه مرکزی وزارت بازرگانی تجمیع شود. مصاحبه با مطلعان کلیدی نشان داد که تشکیل این مرکز از فرایند علمی و متقنی پیروی نکرده است. بنا بر اظهار مطلعان کلیدی، انتخاب وزارت بازرگانی به عنوان متولی فرش دست‌باف، ظاهراً به علت استنکاف وزرای وقت جهاد کشاورزی و صنایع و معادن صورت گرفته است؛ نه این‌که چنین تصمیمی کاملاً بر اساس آسیب‌شناسی و بررسی ماهیت فرش دست‌باف و مؤلفه‌های اثرگذار بر توسعه آن اتخاذ شده باشد.
این مرکز با توجه به وسعت عملیات باید در حد معاونت وزارتخانه طراحی می‌شد ولی عملاً به سطح اداره کل در وزارت بازرگانی تقلیل یافت. این امر سبب عدم انطباق امکانات و مسئولیت‌های مرکز مذکور در زمینه مدیریت و سیاست‌گذاری فرش دست‌باف شد. در حال حاضر این مرکز فاقد استقلال مالی بوده و توانی برای جذب نیروهای متخصص و کارآمد ندارد. ارتباطات این مرکز با سایر نهادها و دستگاه‌های مؤثر بر توسعه فرش دست‌باف، تعریف و نهادینه نشده است. برای مثال در ایجاد رشته فرش و ظرفیت جذب دانشجو در این رشته، هماهنگی مؤثری بین مرکز ملی و وزارتخانه مذکور دیده نمی‌شود. بنا بر اظهار برخی مصاحبه‌شوندگان، مرکز ملی فرش حتی قدرت و اختیار سازمان‌دهی نمایشگاه‌های فرش دست‌بافی را ندارد که در تهران برگزار می‌شوند و مجوز برگزاری آن‌ها از طریق دستگاه‌هایی مانند سازمان توسعه تجارت اعطا می‌شود. طبق یافته‌های تحقیق در برخی سال‌ها، تعداد برگزاری این نمایشگاه‌ها به حدی افزایش می‌یابد که عملاً به ایجاد چالش برای فروشندگان دائمی فرش دست‌باف در سطح شهر منجر می‌شود.
شایان ذکر است که فرش دست‌باف دارای ماهیت بین بخشی بوده و ابعاد مختلفی از جمله تولید مواد خام مانند ابریشم، پشم، پنبه، رنگ‌های طبیعی، نخ و غیره، آموزش قالی‌بافان، توسعه تشکل‌های قالی‌بافی (با استفاده از ظرفیت‌های موجود)، بازاریابی و تجارت، تحقیقات، توسعه زیرساخت‌ها و کارگاه‌ها، ایمنی و بهداشت‌کار و تأمین اجتماعی و تأمین مالی و اعتبارات دارد که باید در قالب یک برنامه جامع مدنظر قرار گیرد.
سیاست‌گذاری چنین برنامه‌های جامعی و نظارت مستمر بر اجرای همه‌جانبه آن‌ها، فقط از عهده یک کمیته یا کمیسیون چند تخصصی برمی‌آید. در صورت اجرای صحیح این برنامه‌ها، دستاوردهایی مانند رشد ارزش‌افزوده، بهبود اشتغال، توسعه فرهنگی، بهبود درآمد فعالان زنجیره تولید فرش دست‌باف به خصوص بافندگان، بهبود کیفیت زندگی و بهبود صادرات قابل انتظار خواهد بود.
گفتنی است پیشتر نشریه طره در شماره ۷ و ۸ خود به بررسی «هشت دهه ساختار سازمانی فرش» پرداخته بود که نزدیکی بسیاری بین مطالب مندرج در آن با گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به چشم می‌خورد.
پژوهش اخیر می‌افزاید: با وجود سوابق مدیریت بین بخشی، در حال حاضر فرش دست‌باف در مرکز ملی فرش، بدون حاکمیت چنین اصلی و به صورت جزئی نگرانه مدیریت و سیاست‌گذاری می‌شود و این چالش، نقش اساسی در عدم توسعه فرش دست‌باف در کنار عدم استقلال مالی و نیروی انسانی مرکز ملی فرش دارد.
در این زمینه سناریوهای ساختاری مختلفی پیشنهاد شده است و گاهی تلاش‌هایی برای ایجاد تغییر وجود داشته است که از جمله می‌توان به انتقال فرش دست‌باف به وزارت جهاد کشاورزی اشاره کرد که در طرح «انتزاع وظایف و اختیارات بخش کشاورزی از وزارت صنعت، معدن و تجارت و الحاق آن به وزارت جهاد کشاورزی» با صراحت مطرح شده بود ولی در نهایت از متن قانون نهایی حذف شد. انتقال فرش دست‌باف به سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، تبدیل مرکز ملی فرش به سازمان ملی فرش دست‌باف و استقلال ساختار آن از ستاد وزارت صنعت، معدن و تجارت (تبدیل به ساختار مستقل در وزارت صنعت، معدن و تجارت و خروج از حالت ستادی صرف) و تبدیل مرکز ملی فرش به سازمان ملی فرش زیر نظر مستقیم رئیس‌جمهور از دیگر سناریوهای قابل بحث هستند.
طره خواندن مشروح این گزارش پژوهشی را به خوانندگان و علاقه‌مندان پیشنهاد می‌کند:

دانلود فایل (PDF | Unknown)

 | TORREH.net |پایان پیام