در به کار بردن فرش‌های ایرانی در دکوراسیون خانه‌های خود تردید نکنید و خیال خود را پرواز دهید. طرح و نقش قالی‌ها لزوماً نباید با یکدیگر مطابقت داشته یا جفت باشد بلکه همخوانی حال و هوا و رنگ‌های قالی کافی است. هنگامی‌که سودای خرید فرش را دارید به بازخورد عاطفی فضایی بیندیشید که می‌خواهید قالی را در آن بگسترید. سپس به دنبال قالی‌ای بگردید که احساس درونی شما را نشان دهد.
| TORREH.net | دکوراتورها به دست‌بافته‌های روستایی و عشایری مى‌اندیشند
پنی کریگر[۱]
برگردان: احسان ابدی‌خواه
نخست تعریفی از فرش‌های روستایی و عشایری ارائه می‌دهم.
قالیهای عشایری عموماً به دست مردم دامدار بافته می‌شوند که در چادر یا سکونتگاه‌های موقتی زندگی و با دام‌های خود ییلاق و قشلاق می‌کنند. این سبک از زندگی به‌ویژه در میان لرها و قشقایی‌های ایران و ترکمن‌ها و قرقیزهای افغانستان و ترکستان دیده می‌شود. عشایر عموماً قالیهای کوچک‌پارچه می‌بافند، زیرا جابه‌جایی دارهای بزرگ مشکل است. قالیهای بزرگ‌تر فقط به‌صورت کناره بافته می‌شوند، زیرا سر دار و زیر دار کوتاه‌تری لازم دارند. اغلب دارها به‌صورت زمینی هستند. این قالی‌ها معمولاً تمام‌پشم هستند. چله معمولاً از پشم خودرنگ سیاه یا قهوه‌ای است زیرا این پشم‌ها را نمی‌توان برای پرز رنگرزی کرد و به‌جز استثنائات بیشتر این بافته‌ها درشت‌باف هستند. عشایر افزون بر قالی، تنوع زیادی در بافته‌های کاربردی دارند. طرح‌ها عمدتاً ذهنی‌باف و تکرار یک واگیره هندسی از نقوش سنتی قبیله است.
قالیهای روستایی برخلاف قالیهای عشایری معمولاً روی دار عمودی بافته می‌شوند. همچنین برخلاف قالیهای شهری بدون استفاده از نقشه تولید می‌شوند. قالی روستایی ممکن است به دست عشایر نیمه‌کوچ‌رو نیز بافته شود و در این قالی‌ها احتمال وجود نقش‌مایه‌های سنتی ایلات وجود دارد، هر چند که ممکن است این نقش‌مایه‌ها تغییر کنند، تکرار شوند یا بزرگ‌تر شوند تا در قالیهای بزرگ‌تری که روی دار عمودی بافته می‌شوند بتوانند مطابقت پیدا کنند.
در ادامه به بررسی چند نمونه قالی روستایی و عشایری می‌پردازم که دارای زیبایی سنتی منحصربه‌فردی هستند و این روزها خواهان فراوان دارند.
این یک قالی کوچک ۳ در ۵ بیجار (گروس) است. قالیهای بیجار را به سبب دوام بالا قالی آهنی نام‌گذاری کرده‌اند. پیشنهاد من به‌عنوان طراح داخلی، گستردن آن در ورودی خانه‌های مدرن یا حتی در پذیرایی ساختمان‌های قدیمی است.
قالیهای روستایی و عشایری اثری جادویی در خانه‌های کلاسیک دارند. تعدادی کتاب معماری داخلی مملو از عکس‌های مشهور و تاریخی از دکوراسیون‌هایی در اروپا و آمریکا برای دوستداران اشیای آنتیک دارم که در آن‌ها ترکیب قالیهای عشایر ایران، ترکیه، افغانستان و روسیه [قفقاز] بسیار مشهود است.
تکه فرش بعدی «سراپی» نام دارد. واژه‌ای که تجار آمریکایی برای قالیهای آنتیک و بسیار خوش بافت سراب و هریس به کار می‌برند. چنانکه می‌بینید، بسیاری از قالیهای روستایی از یک قانون هندسی حتی در طراحی گل‌ها برخوردارند.
چند سال پیش تخته فرشی مشابه این فرش سراپی را به مشتری‌ای در پورتلند فروختم. تالار پذیرایی خانه‌اش بسیار بزرگ بود و بیشتر به اتاقی بزرگ شباهت داشت که در آن بخشی برای غذاخوری و آشپزخانه هم در نظر گرفته باشند. جدایی چندانی میان بخش‌های مختلف خانه وجود نداشت و ناهماهنگی در دکوراسیون آن دیده می‌شد. کف‌پوش چوبی اتاق‌ها تیره و سقف‌ها بلند بود و دو دیوار پنجره‌های سرتاسری داشتند. در آشپزخانه چندین طیف از رنگ اخرایی به کار رفته بود. این ساختمان نوساز پنت‌هاوسی در منطقه «پرل» از مرکز شهر پورتلند به شمار می‌رفت. طراحی داخلی آن جدید بود اما مبلمان خانه بسیار التقاطی (دربرگیرنده چند سبک و گونه مبلمان). ما قالی سراپی را در تالار خانه گستردیم و خانه جان دوباره گرفت.
این قالی (بالا) از نمونه‌های محبوب من و یک فرش «لری» است. طرح این فرش را به واگیره سرتاسری می‌شناسند زیرا ترنج مرکزی ندارد و نقش گلدان در تمام زمینه تکرار شده است. به تنوع شگفت‌انگیز رنگ‌های گلدان توجه کنید که غیرقابل‌پیش‌بینی بودن نحوه تغییر رنگ‌ها در این تکه فرش را نشان می‌دهد. مجموعه‌داران فرش مانند من از مقایسه قسمت چپ و راست و حتی بالا و پایین این فرش لذت می‌برند و به دنبال تفاوت‌های نقش و رنگ هستند. وقتی یک بافنده بتواند این لایه (با حفظ تعادل و تداوم رنگ‌ها که با هماهنگی درهم‌تنیده‌اند) را بردارد به لایه‌ای از هنر بافته‌شده می‌رسد، خاصه اگر پشم از جنس مرغوب و بافت فرش هنرمندانه باشد.
***
در به کار بردن فرش‌های ایرانی در دکوراسیون خانه‌های خود تردید نکنید و خیال خود را پرواز دهید. طرح و نقش قالی‌ها لزوماً نباید با یکدیگر مطابقت داشته یا جفت باشد بلکه همخوانی حال و هوا و رنگ‌های قالی کافی است. هنگامی‌که سودای خرید فرش را دارید به بازخورد عاطفی فضایی بیندیشید که می‌خواهید قالی را در آن بگسترید. سپس به دنبال قالی‌ای بگردید که احساس درونی شما را نشان دهد.
آنچه باید در خرید قالیهای روستایی و عشایری در نظر داشته باشید: راحتی، گرما و صمیمیت خانگی، مینی‌مالیستی بودن نقوش، پاکی و سادگی بی‌تکلف طرح‌ها، نقش‌ها، رنگ‌ها و ظرافت و برازندگی خود قالی است. اگر این بار با این دید به قالیهای روستایی و عشایری نگاه کنید متوجه منظورم خواهید شد. این کار آغازگر شناخت نوع فرش مناسب برای خانه شماست. اگر به این شناخت برسید می‌توانید با اعتمادبه‌نفس قالی بخرید.
بر این عقیده‌ام که قالیهای روستایی و عشایری متنوع‌ترین نوع قالیهای شرقی هستند. قالی‌هایی باکیفیت که با پشم دست‌ریس و رنگ‌های گیاهی رنگرزی شده‌اند و تقریباً به هر نوع معماری داخلی از سنتی تا مدرن می‌آیند.
طرح‌های قالیهای روستایی و عشایری گسترده و زیبا هستند و می‌توانید با آن‌ها به محیط زندگی خود شخصیت بدهید. امیدوارم این یادداشت به شما در انتخاب قالی مناسب برای خانه‌تان کمک کند.
۱. کارشناس و مجموعه‌دار فرش
توضیح: انتشار آثار در وبگاه طره، به معنی تأیید دیدگاه نویسندگان یا تأیید تعابیر و اصطلاحاتی که به کار می‌برند نیست. طره می‌کوشد نظرات گوناگون را بازتاب دهد.
| TORREH.net | پایان پیام
طره دوماهنامه اطلاع رسانی آموزشی و تحلیلی فرش دستباف ایران©