بازگشت آمریکا!

 | TORREH.net | مروری بر صادرات فرش دست‌باف ایران؛ سالی پس از برجام

تا برقراری مجدد تحریم فرش ایرانی از سوی ایالات متحده آمریکا زمانی نمانده است. تحریمی که با تصمیم دولت دونالد ترامپ موجب می‌شود فرش‌های ایرانی از نیمه مردادماه سال ۱۳۹۷ امکان ترخیص در گمرک آمریکا را نیابند و کاهش صادرات فرش دست‌باف ایران بدیهی‌ترین پیامد آن خواهد بود.
این تحریم به یاری برجام از تجارت فرش ایرانی دور شده بود و از واپسین ماه‌های سال ۱۳۹۴ صادرات فرش ایران به آمریکا از سر گرفته شد و حالا قرار است که بازگردد. در نخستین سال پس از اجرای برجام، رشد صادرات فرش ایران متاثر از صادرات شتابنده به ایالات متحده صورت پذیرفت و گزارشی که از سوی طره در ادامه منتشر می‌شود نگاهی به حال‌و‌هوای عمومی صادرات فرش در آن سال است که می‌تواند مبنای تحلیل‌های بیشتری قرار گیرد.

کاملیا قلمزن نیکو

در سال‌های استقرار جمهوری اسلامی، ایران فقط ۳ بار نرخ تورم تک رقمی را تجربه کرده است. بار نخست در سال ۱۳۶۴، دومین بار در سال ۱۳۶۹ و آخرین بار در سال ۱۳۹۵ که تورم حدود ۹ درصدی در کشور به ثبت رسید. این تنها ویژگی اقتصادی سال ۱۳۹۵ نبود بلکه رشد اقتصادی ایران نیز در این سال به میزان ۸٫۹ درصد رقم خورد که در طی سالیان اخیر این میزان از رشد بی‌نظیر بوده است. حدود ۶ درصد از این رشد ناشی از رشد درآمدهای نفتی و حدود ۳ درصد در بخش‌های دیگر به وجود آمده است.
تراز تجاری ایران نیز در سال ۱۳۹۵ مثبت شده است یعنی میزان صادرات از واردات پیش افتاده است. در این میان و از بین همۀ اقلام صادرات غیرنفتی کشور، فرش دست‌باف با وجود رکود بی‌سابقۀ حاکم بر کشور در سال ۱۳۹۵ خوش درخشید. در نخستین نگاه به آسانی می‌توان از سرگیری صادرات فرش ایران به آمریکا پس از توافق برجام در اواخر سال ۱۳۹۴ را موجب افزایش چشمگیر صادرات فرش دست‌باف ایران در سال گذشته دانست؛ اما این گزارش بر آن است تا با واکاوی کشورها، قاره‌ها و چگونگی تغییرات تقاضاهایشان، چشم‌انداز دقیق‌تری از وضعیت صادرات فرش ایرانی در سال ۱۳۹۵ را ترسیم کند.

رشد صادرات فرش دست‌باف
بر اساس جدول (۱) فرش دست‌باف ایران در سال ۱۳۹۵ با صادراتی معادل ۳۵۹٫۸ میلیون دلار به وزنی ۵۷۴۱٫۳ تن توانست درصدی از سهم رشد اقتصادی کشور را به خود اختصاص دهد و نسبت به سال ۱۳۹۴ افزایش درخور توجهی را به ثبت برساند.

جدول ۱ – ارزش و وزن صادرات فرش دست‌باف ایران در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ (تن – میلیون دلار)

مأخذ: گمرک جمهوری اسلامی ایران

بر پایۀ جدول (۲) از میان ۷۸ کشور واردکنندۀ فرش دست‌باف ایران در سال ۱۳۹۵ (در سال ۱۳۹۴ تعداد کشورهای طرف تجاری فرش ایرانی ۷۵ کشور بوده است)، ۲۹ کشور بیش از یک میلیون دلار از ایران واردات فرش دست‌باف داشته‌اند.
کشورها در این جدول به ترتیب ارزش واردات فرش دست‌باف ایران رتبه‌بندی شده‌اند. همان‌گونه که جدول نشان می‌دهد، آمریکا با واردات ۹۷ میلیون دلار و کسب سهم ۲۷ درصدی از مجموع صادرات فرش دست‌باف ایران، در رتبۀ نخست خریداران فرش ایرانی قرارگرفته است. البته باید به یاد داشت که ۱۰ کشور اول با واردات بیش از ۳۰۰ میلیون دلار، بیش از ۸۰ درصد سهم صادراتی فرش را به خود اختصاص داده‌اند.
ارزش فرش‌های صادراتی برای ۲۹ کشور منتخب در سال ۱۳۹۵ حدود ۳۵۱٫۵ میلیون دلار با سهم ۹۷٫۷ درصد است که نسبت به مدت مشابه سال قبل برای همین گروه از کشورها حاکی از رشد ۲۸ درصدی است.
این در حالی است که ۲۹ کشور عمدۀ واردکنندۀ فرش دست‌باف ایرانی ۵۵۷۵ تن فرش از کل فرش صادراتی به میزان ۵۷۴۱ تن (سهم ۹۷٫۱ درصد) را وارد کرده‌اند. این میزان واردات رشد ۱۷٫۸ درصدی برای همین گروه از کشورها در مقایسه با سال قبل از آن از نظر وزنی را نشان می‌دهد.

جدول ۲ – مقایسۀ صادرات فرش دست‌باف ایران به کشورهای منتخب در سال‌های ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ (واحد سنجش: تن، دلار و درصد)

مأخذ: گمرک جمهوری اسلامی ایران

قیاس بین‌قاره‌ای
از ۲۹ کشور منتخب، ۱۲ کشور آسیایی، ۴ کشور آمریکایی، ۱۱ کشور اروپایی، ۱ کشور آفریقایی و ۱ کشور از اقیانوسیه هستند. نمودار (۱) نشان می‌دهد که برای ۲۹ کشور واردکنندۀ فرش دست‌باف ایران، بیشترین سهم وارداتی از آن قارۀ آسیا با ارزش وارداتی ۱۴۰ میلیون دلار است که در مقایسه با سال ۱۳۹۴ (۱۴۱ میلیون دلار واردات) رشد منفی ۱ درصدی را نشان می‌دهد. مقام دوم در اختیار قارۀ آمریکاست که ارزش وارداتی ۱۰۵ میلیون دلار در مقایسه با سال ۱۳۹۴ (۱۰٫۸ میلیون دلار واردات) نشان از رشد ۸۷۱ درصدی دارد. رتبۀ سوم به اروپا با ارزش وارداتی ۹۲ میلیون دلار در مقایسه با دورۀ مشابه سال گذشته (۱۱۲ میلیون دلار واردات) اختصاص دارد که نمایانگر رشد منفی ۱۷٫۶ درصدی است. جایگاه چهارم با ارزش وارداتی ۷٫۲ میلیون دلار به آفریقا می‌رسد که در مقایسه با دورۀ مشابه سال ۱۳۹۴ (۶٫۷ میلیون دلار واردات) رشد ۷٫۳ درصدی را نشان می‌دهد. رتبۀ پنجم با ارزش وارداتی ۵٫۸ میلیون دلار در اختیار اقیانوسیه است که در مقایسه با دورۀ مشابه سال ۱۳۹۴ (۱ میلیون دلار ارزش واردات) نمایانگر رشد ۹۳٫۵ درصدی است.

کاهش‌ها و افزایش‌ها
در مقایسۀ کشورهای اصلی واردکنندۀ فرش دست‌باف می‌توان گروه‌بندی زیر را به دست آورد:
۱- کشورهایی که هم ارزش (دلاری) و هم وزن فرش صادراتی در آن‌ها افزایش داشته است:
بر اساس جدول (۲)، ۸ کشور از ۲۹ کشور منتخب در این گروه جای دارند. این کشورها به ترتیب عبارت‌اند از: آمریکا، کانادا، استرالیا، اتریش، بلغارستان، مکزیک، مالزی و کلمبیا. این گروه با ارزش وارداتی ۱۱۸ میلیون دلار و سهم ۳۶٫۷ درصدی مهم‌ترین گروه مشتریان محسوب می‌شوند. این گروه در سال ۱۳۹۵ ارزش وارداتی ۱۶٫۶ میلیون دلار و سهم ۶٫۶ درصد داشته است و رشد ۶۰۹ درصدی را نسبت به سال ۱۳۹۴ نشان می‌‌دهد. البته سهم واردات کشور آمریکا در این دوره بسیار قابل‌توجه بوده است.

۲- کشورهایی که به لحاظ ارزش (دلاری) کاهش و از نظر وزنی افزایش صادرات را نشان دادند:
دو کشور فرانسه و سنگاپور در این گروه جای دارند. ارزش واردات ۲٫۶ میلیون دلار در مقایسه با ۳ میلیون دلار سال ۱۳۹۴ حاکی از کاهش ۱۲٫۴ درصدی است.

۳- کشورهایی که به لحاظ ارزش (دلاری) افزایش و از نظر وزنی کاهش صادرات داشته‌اند:
این گروه شامل هفت کشور لبنان، پاکستان، قطر، آفریقای جنوبی، چین، اسپانیا و اردن هستند که با ارزش وارداتی ۸۳٫۹ میلیون دلار و سهم ۲۶٫۱ درصدی نسبت به واردات ۶۹٫۳ میلیون دلار و سهم ۲۷٫۵ درصد در سال ۱۳۹۴، رشد ۲۱ درصدی را تجربه کرده‌اند.

۴- کشورهایی که هم از نظر ارزش (دلاری) و هم از نظر وزنی کاهش را نشان دادند:
این گروه شمال ۱۲ کشور از جمله آلمان، امارات، انگلستان، ژاپن، ایتالیا، سوئیس، دانمارک، کویت، سوئد، بحرین، عراق و چین است که ارزش وارداتی ۱۴۶ میلیون دلار و سهم ۴۵٫۶ درصد را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه در سال ۱۳۹۴ ارزش وارداتی ۱۸۵ میلیون دلار و سهم ۷۳ درصدی داشته‌اند و در سال ۱۳۹۵ کاهش ۲۰٫۸- درصدی را نشان می‌دهند.
این گروه بیشترین میزان واردات را دارد. بنابراین کاهش محسوس در این گروه با توجه به حضور کشورهایی همچون امارات، آلمان، انگلستان، ژاپن و ایتالیا که از بازارهای سنتی فرش دست‌باف ایران محسوب می‌شوند، پیام هشداردهنده‌ای است که نادیده گرفتن آن با توجه به ظرفیت موجود در این کشورها پیامدهای جبران‌ناپذیری خواهد داشت.

سنجش ماه‌به‌ماه
بررسی صادرات ماهانۀ فرش دست‌باف ایران در طول سال ۱۳۹۵ به مهم‌ترین بازارهای صادراتی نیز می‌تواند چشم‌انداز وسیع‌تری را در برابر چشمان فعالان تولید و تجارت فرش دست‌باف و تصمیم‌گیران این حوزه بگشاید.

نمودار (۲) نشان می‌دهد به‌ غیر از ماه‌های فروردین، تیر و مرداد که متوسط صادرات در دو سال بررسی‌شده رتبۀ نازلی دارد، در ماه‌های اردیبهشت، خرداد، شهریور، دی و بهمن بیشترین میزان صادرات رقم خورده است. بیشترین رقم صادراتی در سال ۱۳۹۵ به میزان ۴۶٫۶ میلیون دلار در ماه بهمن و کم‌ترین آن ۱۱ میلیون دلار در ماه فروردین بوده است.
از این نمودار چنین برمی‌آید که در نیمۀ ابتدایی سال‌های ۱۳۹۵ و ۱۳۹۴ رفتار صادراتی مشابهی شکل گرفته است. در واقع صعودها و فرودها همسان بوده‌اند؛ اما در نیمۀ دوم سال‌های بررسی‌شده رفتارها کاملاً در تضاد بوده است به‌گونه‌ای که در صعودهای صادراتی در سال ۱۳۹۵ نزول‌های صادراتی سال ۱۳۹۴ را شاهد هستیم. آشکار است که شرایط سیاسی حاکم بر کشور نیز بر تبادلات تجاری با سایر کشورها اثرگذار است و نمی‌توان به یقین گفت که کدامین ماه‌های سال، بیشترین تبادلات تجاری را به خود اختصاص خواهند داد.
برای بررسی این موضوع که نمودار (۲) در طول سال ۱۳۹۵ چگونه رقم خورد، ۱۰ کشور برتر واردکنندۀ فرش دست‌باف ایران بررسی‌شده است. نتایج نشان داد که بر اساس نمودار (۳) در دو ماه آذر و بهمن بیشترین میزان صادرات و ماه اردیبهشت کم‌ترین میزان صادرات فرش دست‌باف به آمریکا رخ داده است. در سال ۱۳۹۵ مجموع فرش صادر شده به آمریکا بیش از ۹۷ میلیون دلار با وزن بیش از ۱۹۰۰ تن بوده است.
با سنجش قیمت‌ها می‌توان برآورد کرد که بیشترین قیمت برای هر کیلو فرش صادراتی به این کشور ۷۰٫۸ دلار و کم‌ترین قیمت برای هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۳۹٫۴ دلار بوده است. بنابراین متوسط قیمت در طول دورۀ بررسی‌شده برای بازار آمریکا حدود ۵۱ دلار ثبت شده است.

آمریکا
مطابق نمودار (۴) بیشترین میزان صدور فرش دست‌باف به آلمان در ماه دی بوده است. در سال ۱۳۹۵ مجموع فرش صادر شده به این کشور بیش از ۴۴ میلیون دلار با وزن بیش از ۷۰۰ تن بوده است. بیشترین میزان صادرات فرش به این کشور بیش از ۱۲ میلیون دلار در ماه دی بوده است.
سنجش قیمت برای این کشور نشان می‌دهد بیشترین قیمت برای هر کیلو فرش صادراتی به این کشور ۱۰۲ دلار و کم‌ترین آن به میزان ۳۰ دلار بوده است. بنابراین متوسط قیمت فرش صادره به آلمان در دورۀ بررسی‌‌شده حدود ۵۷ دلار ثبت شده است.

آلمان
مطابق نمودار (۴) بیشترین میزان صدور فرش دست‌باف به آلمان در ماه دی بوده است. در سال ۱۳۹۵ مجموع فرش صادر شده به این کشور بیش از ۴۴ میلیون دلار با وزن بیش از ۷۰۰ تن بوده است. بیشترین میزان صادرات فرش به این کشور بیش از ۱۲ میلیون دلار در ماه دی بوده است.
سنجش قیمت برای این کشور نشان می‌دهد بیشترین قیمت برای هر کیلو فرش صادراتی به این کشور ۱۰۲ دلار و کم‌ترین آن به میزان ۳۰ دلار بوده است. بنابراین متوسط قیمت فرش صادر شده به آلمان در دورۀ بررسی‌شده حدود ۵۷ دلار ثبت شده است.

امارات
بر اساس نمودار (۵) بیش از ۳۸ میلیون دلار فرش دست‌باف به وزن ۱۹۹ تن در سال ۱۳۹۵ به امارات متحده عربی صادر شده است و بیشترین میزان صادرات در ماه دی به میزان حدود ۷ میلیون دلار بوده است. کم‌ترین قیمت صادراتی برای هر کیلو فرش صادراتی به این کشور ۱۲۹ دلار و بیشترین قیمت ۴۸۳ دلار محاسبه شده است. در دورۀ بررسی‌شده متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی برای کشور امارات ۲۳۲ دلار بوده است.

لبنان
مطابق نمودار (۶) کشور لبنان در سال ۱۳۹۵ حدود ۳۷ میلیون دلار به وزن بیش از ۳۸۰ تن از ایران فرش وارد کرده است که ماه‌های مهر و بهمن بیشترین میزان واردات در این کشور را داشته‌اند.
کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادر شده به این کشور ۵۶ دلار و بیشترین قیمت ۲۳۵ دلار ثبت شده است. بنابراین متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی به لبنان در دورۀ بررسی‌شده ۱۰۵ دلار بوده است.

پاکستان
طبق نمودار (۷) کشور پاکستان بیش از ۲۴ میلیون دلار فرش دست‌باف به وزن ۴۷۵ تن در سال ۱۳۹۵ از ایران وارد کرده است. بیشترین میزان صادرات فرش ایران به این کشور در ماه‌های اردیبهشت و بهمن بوده است. بررسی‌ها نشان داد که کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور ۴۰٫۹ دلار و بیشترین قیمت ۶۱ دلار بوده است. ازاین‌رو متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور در دورۀ بررسی‌شده حدود ۵۱٫۵ دلار است.

انگلستان
نمودار (۸) حاکی از میزان صادرات بیش از ۱۹ میلیون دلار فرش دست‌باف ایران به وزن ۲۶۲ تن در طول سال ۱۳۹۵ به انگلستان است. بیشترین میزان صادرات با ارزش بیش از ۳٫۵ میلیون دلار در ماه مهر به این کشور صورت پذیرفته است. از بررسی‌ها دریافت شد که کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۲۹ دلار و بیشترین قیمت هر فرش کالای صادراتی حدود ۹۱ دلار بوده است و متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی برای این کشور در دورۀ بررسی‌شده حدود ۷۳ دلار بوده است.

ژاپن
بر اساس نمودار (۹) کشور ژاپن با بیش از ۱۸ میلیون دلار واردات فرش از ایران به وزن بیش از ۳۳۸ تن، بیشترین میزان واردات را در ماه مهر و سپس در ماه‌های اسفند و اردیبهشت داشته است. بررسی‌ها نشان داد که کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۵۷ دلار و بیشترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی حدود ۵۹۷ دلار بوده است و متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی در دورۀ بررسی‌شده برای این کشور حدود ۳۳۹ دلار است.

قطر
نمودار (۱۰) میزان واردات فرش دست‌باف کشور قطر را به ارزش بیش از ۸ میلیون دلار برای حدود ۵۱ تن فرش دست‌باف نشان می‌دهد. بیشترین میزان واردات این کشور در ماه بهمن صورت گرفته است و بررسی‌ها نشان داد که کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۴۵ دلار و بیشترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی حدود ۱۰۲ دلار بوده است. بر این اساس متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی برای این کشور در دورۀ بررسی‌شده حدود ۹۷ دلار بوده است.

آفریقای جنوبی
مطابق نمودار (۱۱) ایران در سال ۱۳۹۵ بیش از ۷ میلیون دلار فرش دست‌باف به ارزش وزنی حدود ۱۴۰ تن به کشور آفریقای جنوبی صادر کرده است. کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۲۷ دلار و بیشترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی حدود ۷۳ دلار بوده است و متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی برای این کشور در دورۀ بررسی‌شده حدود ۵۲ دلار بوده است.

کانادا
بر اساس نمودار (۱۲) کشور کانادا در سال ۱۳۹۵ بیش از ۶ میلیون دلار فرش دست‌باف به ارزش وزنی حدود ۶۹ تن از ایران وارد کرده است. همان‌طور که نمودار نشان می‌دهد در نیمۀ ابتدایی سال هیچ‌گونه صادراتی به این کشور صورت نگرفته است و بیشترین میزان واردات کانادا از ایران در ماه شهریور رقم خورده است. کم‌ترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی به این کشور به میزان ۱۴ دلار و بیشترین قیمت هر کیلو فرش صادراتی حدود ۹۳ دلار بوده است. متوسط قیمت هر کیلو فرش صادراتی برای این کشور در دورۀ بررسی‌شده حدود ۵۵ دلار بوده است.

کلام آخر این‌که در نگاهی اجمالی، بررسی‌های فوق نشان می‌دهد که گران‌ترین فرش‌های دست‌باف ایران در حوزۀ ۱۰ کشور برتر واردکنندۀ فرش دست‌باف ایران در سال ۱۳۹۵، به ترتیب رهسپار کشورهای ژاپن، امارات، لبنان، قطر، انگلستان، آلمان، کانادا، پاکستان، آفریقا و آمریکا شده‌اند.
بر همین اساس کشورهای آسیایی متقاضی فرش‌های دست‌باف گران‌بهاتری نسبت به سایر قاره‌ها هستند و نکتۀ مهم قابل اشاره آن‌که میزان واردات کشور آمریکا در ۱۰ کشور بررسی‌شده با اختلاف فاحشی از سایر کشورها در صدر و میزان قیمت فرش وارداتی به این کشور در نازل‌ترین سطح قرار دارد.

 | TORREH.net |پایان پیام