پول هرگز نمی‌خوابد*

 | TORREH.net |مروری بر ظهور، رشد و افول مکتب فرش و گلیم و گبه کرمانشاهان

آیا به فساد عادت کرده‌ایم؟ آیا در برابر اختلاس واکسینه شده‌ایم؟ آیا آستانه تحمل‌مان در برابر رانت‌خواری یا تعرض به اموال مردم بالا رفته است؟ چه شده است که هر از گاهی از یک گوشه مملکت اخباری از جنس دست‌اندازی به بیت‌المال و خوردن حق مردم به گوش می‌رسد و به آسانی از کنارش می‌گذریم؟ یک روز خاوری، دیگر روز بابک زنجانی، یک‌بار موسسه میزان، دیگر بار پدیده مشهد و به تازگی هم «مکتب فرش و گلیم و گبه کرمانشاه»!
اگر در دولت‌های پیشین سقف اختلاس به ۱۲۳میلیارد تومان رسیده بود، در دولت پاک‌دستان ارقام هزاران میلیاردی سر زبان‌ها افتاد و هر آنچه حس اعتماد در جامعه بود جای خود را به یأس و بدبینی داد و آنچه ذره‌ای از آن می‌توانست به سقوط کابینه در دیگر کشورها بدل شود، در کشور ما به طنز و فکاهی و خوراکی برای شبکه‌های اجتماعی و گروه‌های مجازی تبدیل شد.
این گزارش قرار نیست به واکاوی پدیده اختلاس و سواستفاده از اعتماد عمومی و خلاهای قانونی بپردازد و تنها بر آن است تا آخرین پدیده این حوزه را بازخوانی کند که چندی است جامعه فرش کشور را در معرض چون‌وچرا قرار داده است.
بازداشت «م.م»؛ کلاه‌برداری که شاکی نداشت!
صبح روز دوشنبه دهم آبان‌ماه سال ۹۵ خبر آمد که بنیان‌گذار مکتب فرش و گلیم و گبه کرمانشاهان به اتهام کلاه‌برداری بازداشت شد. معاون اجتماعی انتظامی استان کرمانشاه خبر دستگیری «م.م» پیش از خروج از کشور را رسانه‌ای کرد. او خبر داد که فردی که به‌عنوان تولیدکننده و صادرکننده فرش چند سالی است مدعی پایه‌گذاری مکتبی خاص در تولید و تجارت فرش بود و با وعده پرداخت سودهای کلان در جذب مردم می‌کوشید، دستگیر شد.
آن‌گونه که مقامات محلی خبر دادند با آنکه این متهم از بیش از ۲۰هزار نفر سپرده اخذ کرده بود، شاکی خصوصی نداشت و بانک مرکزی در مقام شاکی او ظاهر شده بود.
پیامد خبر بازداشت این متهم، تجمع مردم در کرمانشاه بود و فرماندار شهر با این توضیحات به میان مردم آمد که «حرکتی که مسئولان در خصوص بازداشت این فرد انجام دادند به خاطر شما بود و بر اساس تجربیاتی که از نمونه‌هایی همچون «پدیده» داشتیم، تصمیم به بازداشت این فرد گرفته شد. دستگاه قضایی در راستای حمایت از حقوق مردم حکم بازداشت این فرد را صادر کرده است». طرفه آنکه پس از اطلاعیه‌های مکرر دادستانی کرمانشاه و اعلام این نکته که اگر سپرده‌گذاران شکایتی را ثبت نکنند به‌منزله انصراف از حق و عدم مطالبه سپرده تلقی خواهد شد، فقط نزدیک به یک‌چهارم از سپرده‌گذاران اقدام به طرح شکایت از «م.م» کردند و یکی از اعضای مجمع نمایندگان استان کرمانشاه در واکنش به این رویداد گفت: «برخی از مردمی که در این پرونده شکایت کردند اعلام می‌کنند که شکایت آن‌ها فقط به دلیل اظهارات یک مقام قضایی بود که در رسانه‌ها اعلام کرده است اگر کسی شکایت نکند، دیگر نمی‌تواند مدعی حقی باشد.» فلاحت‌پیشه نماینده اسلام‌آبادغرب و دالاهو در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در این پرونده فقط یک رابطه سرمایه‌گذاری شکل گرفته است که اغلب سرمایه‌گذاران آن حتی یک روز هم در دریافت مبلغ قرارداد خود تأخیر نداشتند، گفت: «هنوز یک مورد تماس با بنده به‌عنوان نماینده مردم در این خصوص صورت نگرفته است که کسی اعتراضی نسبت به ضایع شدن حق خود در این پرونده و عدم ادای دین داشته باشد و فقط مردم مظلومی تماس گرفتند که عقیده داشتند تأخیر در پرداخت دین آن‌ها فقط اخیرا انجام شده است.»
ظهور یک مکتب
چند سال قبل بود که این سو و آن سوی برخی شهرها و نیز در پایتخت، آگهی‌های تبلیغاتی شرکتی رخ نمود که مردم را دعوت به سرمایه‌گذاری در زمینه فرش می‌کرد و سودهای هنگفتی را به سرمایه‌گذاران وعده می‌داد. این تبلیغات در لوای نام «مکتب فرش و گلیم و گبه کرمانشاهان» رخ می‌نمود و نوعی سرمایه‌گذاری تضمینی را در حوزه فرش و در قیاسی ارزشمندتر از طلا جار می‌زد. نمایشگاه سالانه فرش تهران در مهرماه سال ۱۳۹۱ نیز محل جولان این تبلیغات شد و کم‌کم قالیچه‌های درشت‌باف و زمخت این مکتب با طرح‌هایی ساده، بدوی و گل‌درشت هویتی خاص را برای مکتب یادشده رقم زدند. این مکتب همچنان حوزه بروز و ظهور خود را گسترش داد تا جایی که در نمایشگاه اخیر تهران در شهریورماه سال ۱۳۹۵ بیشترین نمایش عمومی را از خود به جای گذارد. در این سال‌ها تولیدات زمخت و درشت‌بافی که چندان میانه‌ای با اصالت‌های فرش دست‌باف ایران نداشتند نه تنها در کرمانشاه که در دیگر استان‌های کشور نیز تحت لوای این مکتب عرضه شدند و مشهور بود که مالزی مقصد صادراتی این فرش‌هاست. مدیر این مجموعه نیز که خود را «کارآفرین ملی»، «جهادگر اقتصادی» و «بنیان‌گذار مکتب» می‌خواند، کارهای تبلیغاتی خود را تا آنجا پیش برد که حتی در سفر چند ماه پیش رییس‌جمهور به کرمانشاه، با گذاردن دارهای قالی و ایجاد کارناوالی خاص در مسیر استقبال از حسن روحانی، قدرت نفوذ و نمایش تبلیغاتی خود در کرمانشاه را به رخ کشید.
توسعه یک مکتب
شاید اشتغال فراوانی که این مکتب در کرمانشاه و برخی استان‌های دیگر پدید آورد، موجب شد مسئولان محلی بر حواشی این فعالیت و آنچه در قالب شعار «سرمایه‌گذاری تضمینی» و وعده پرداخت سودهای کلان داده می‌شد چشم ببندند؛ اما بانک مرکزی چرا درنگ داشت؟! در طول این سال‌ها این‌گونه از تولیدات که خواب سرمایه اندکی داشتند و در مدت کوتاهی از دار پایین می‌آمدند و در نتیجه قالی‌باف را در مدت کوتاه‌تری از دستمزد بهره‌مند می‌ساختند در برخی استان‌های کشور فراگیر شدند. آموزش سریع و آسان این‌گونه از بافته‌ها نه تنها درآمدی از محل ارایه آموزش نصیب این مکتب می‌کرد بلکه آمار شاغلان به قالی‌بافی را به‌ویژه در مناطق محروم افزایش می‌داد و شاید از همین رو بود که استان سیستان‌وبلوچستان از مهم‌ترین مراکز تولید این تولیدات پس از زادگاهش، کرمانشاه بود.
تشویق و تحسین مسئولان محلی، کم‌توجهی دستگاه متولی فرش، همراهی اتحادیه‌ها و تشکل‌های فرش -تا آنجا که آگهی‌های این مکتب با اشاره به سودهای تضمینی در نشریه اتحادیه فروشندگان فرش تهران و نیز نشریه اتحادیه صادرکنندگان فرش ایران درج می‌شد- و مهم‌تر از همه غفلت و کوتاهی چندساله بانک مرکزی و نهادهای نظارتی موجب شد تا این مکتب روزبه‌روز پروارتر و فربه‌تر شود و گسترشی شگفت را تجربه کند.
افول یک مکتب
درست یک سال پیش از اعلام خبر دستگیری «م.م» یعنی آبان‌ماه سال ۹۴ بود که سرانجام اداره نظارت استانی بانک مرکزی در پی پرسش‌ها و ابهامات مطرح شده، در نامه‌ای خطاب به رییس مرکز ملی فرش ایران فعالیت‌های مکتب یادشده را فاقد مجوز و صلاحیت اعلام کرد. چند روز پس از آن بود که مرکز یادشده در نامه‌ای به سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه به‌عنوان مبدأ صدور مجوزهای فعالیت مکتب گلیم و گبه کرمانشاه ضمن اعلام نظر بانک مرکزی، خواستار آن شد که مدیر مکتب مزبور از جذب سپرده جدید خودداری و نسبت به بازپرداخت سپرده‌های اشخاص اقدام کند وگرنه نسبت به جلوگیری از ادامه فعالیت مکتب یادشده از طریق مرجع قانونی اقدام لازم به عمل خواهد آمد. اقدامی که جامه عمل نپوشید و بانک مرکزی نیز گویی هشدار خود را از یاد برد تا یک سال بگذرد و شهروندان بیشتری در این ورطه گرفتار شوند و حالا پس از یک سال از آن هشدار خود در قالب شاکی ظاهر شود. آن‌گونه که در خبرها آمده است شاکی این فرد بانک مرکزی است و طبق اعلام این بانک، پرداخت سود ثابت به سرمایه مردم توسط شرکت‌ها «غیرقانونی» و «ممنوع» است.
حاشیه‌هایی پررنگ‌تر از متن
الف) فعالیت اقتصادی با وجود پیشینه کیفری!
پس از دستگیری «م.م» رییس کل دادگستری کرمانشاه به‌عنوان سخنران پیش از خطبه‌های نمازجمعه کرمانشاه به باز کردن ابعاد ماجرا برای افکار عمومی پرداخت و از آن جمله به وجود ۲۵ مورد سابقه شرارت ازجمله سرقت مسلحانه در پرونده متهم اشاره کرد. با رسانه‌ای شدن این سخنان این پرسش به‌ویژه برای جامعه فرش شکل گرفت که چگونه فردی با کلکسیونی از سوابق منفی توانسته است مجوز فعالیت تولیدی و اقتصادی در حوزه فرش بگیرد؟! طره این پرسش را با مرجع صدور مجوز برای مکتب یادشده یعنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه مطرح ساخت و چنین پاسخ گرفت که «مراجع ذیصلاح ازجمله اداره نظارت بر اماکن عمومی استان کرمانشاه صدور پروانه برای این واحد را بلامانع اعلام کرده‌اند.» این سازمان همچنین اعلام کرد که مجوز صادر شده صرفا برای کارگاه غیرمتمرکز فرش‌بافی بوده است و ارتباطی با دیگر فعالیت‌های مالی متهم ندارد. سازمان صنعت، معدن و تجارت کرمانشاه درباره اقدامات پیشگیرانه خود نیز در اطلاعیه‌ای رسمی اعلام داشت که پس از دریافت نامه هشدارآمیز مرکز ملی فرش ایران افزون‌بر انذار به متهم، مکاتبه‌ای محرمانه در آبان‌ماه سال گذشته با دستگاه‌های قضایی و امنیتی و سیاسی استان ازجمله دادستان دادسرای عمومی و انقلاب کرمانشاه، مدیرکل امنیتی انتظامی استانداری، اداره کل اطلاعات استان، فرماندهی انتظامی استان، مدیرکل صداوسیما و مدیرکل فرهنگ‌وارشاد اسلامی برای دستور لازم در خصوص جلوگیری از اقدام‌های غیرقانونی و درج نکردن آگهی مربوط به سپرده‌گذاری در نشریات داشت و خواستار اقدام مقتضی در این خصوص شده است.
ب) تقدیر از متهم از سوی متولی فرش!
در بیست‌و‌پنجمین نمایشگاه فرش دست‌باف ایران متهم این پرونده دو بار مورد تقدیر مرکز ملی فرش ایران قرار گرفت. یکی در بخش انتخاب غرفه برتر و دیگری در جشنواره فرش برتر. این تقدیر حرف‌وحدیث‌های بسیاری را در پی داشت و طره این پرسش را با روابط عمومی مرکز یادشده مطرح ساخت. پاسخ این بود که مرکز ملی فرش ایران مرجعی صاحب صلاحیت در حوزه فعالیت‌های مالی و سپرده گرفتن‌ها نبوده است و صرفاً در حوزه تخصصی فرش و به استناد مجوز سازمان صنعت، معدن و تجارت با مکتب یادشده مرتبط بوده است. متهم این پرونده در سال‌های اخیر با ارایه فرش‌هایی از تولیدات خود در جشنواره فرش برتر شرکت ‌کرده است که هر بار با نظر منفی داوران مواجه شده است و در دوره اخیر با فرشی قدیمی و ارزشمند به جشنواره راه یافته است که از سوی داوران شایسته تقدیر شناخته شد و این تقدیر از آن فرشی است که به مسابقه راه یافت و نه فرد متهم. در بخش انتخاب غرفه برتر نیز طبق نظرات داوران این بخش و معیارهای از پیش اعلام شده همچون دکورسازی و غرفه‌آرایی، چیدمان مناسب فرش‌ها، داشتن لباس آراسته غرفه‌داران، داشتن وبگاه، به کار بردن ایده‌های خلاقانه و… کار انتخاب به انجام رسید و فرد یادشده برگزیده شده است. مرکز ملی فرش ایران بر این باور است تقدیر یادشده ارتباطی به فعالیت‌های اقتصادی جنبی فرد مذکور نداشته است و این مرکز اقدامات پیشگیرانه خود را در کرمانشاه، سیستان و بلوچستان و از طریق مراجع قانونی به انجام رسانده است.
به هر روی آنچه آشکار است اینکه متهم یادشده همچون گوردون گکو در فیلمی که اشاره تیتر این گزارش به آن است، خوب توانسته است جاه‌طلبی و طمع‌ورزی اقتصادی خود را روی موجی از اعتماد مخاطبان، تشویق و تحسین مسئولان محلی از جنبه اشتغال‌زایی، نوعی ساده‌انگاری دستگاه متولی فرش، همراهی اتحادیه‌ها و تشکل‌های فرش که خود به مبلغ سودهای تضمینی این مکتب در نشریات‌شان تبدیل شده بودند و بیش از همه غفلت و کوتاهی چندساله بانک مرکزی و نهادهای نظارتی سوار کند.

تجمع سپرده‌گذاران مکتب در کرمانشاه پس از اعلام خبر بازداشت متهم

تجمع سپرده‌گذاران مکتب در کرمانشاه پس از اعلام خبر بازداشت متهم

هشدار بانک مرکزى به وقوع تخلف از سوى مکتب

هشدار مرکز ملى فرش ایران به سازمان صنعت، معدن و تجارت کرمانشاه

درج آگهى مکتب در نشریات اتحادیه فروشندگان فرش تهران

پاسخگویى مدیر مکتب به هشدارهاى بانک مرکزى

استقبال خاص مکتب از سفر رئیس‌جمهور به کرمانشاه

هشدار به لزوم اخذ مجوز فعالیت مکتب در زابل

نمونه‌اى از بافته‌هاى مکتب در کارگاه بیستون

کارگاه دارسازى مکتب در بیستون

این یادداشت در شماره ۱۴ طره منتشر شده است.

*  برگرفته از عنوان فیلم «وال استریت؛ پول هرگز نمی‌خوابد». در این فیلم سرمایه‌داری طماع و جاه‌طلب پس از گذراندن محکومیت خود در زندان بار دیگر به سراغ وال‌استریت می‌رود.

 | TORREH.net |پایان پیام