بازار به مثابۀ پایگاه سنتی ارتباط

گفت‌وگوی «طره» با دکتر محمدمهدی فرقانی

بازار در درون خودش مجموعه‌ای همگرا و متشکل بوده است. راسته‌های مختلف بوده، اما کمتر اتفاق می‌افتاده که این‌ها به صورت جزیره‌ای کاری کنند، زیرا به نتیجه نمی‌رسیده است. راستۀ فرش بوده، راستۀ طلا بوده و این راسته‌های مختلف در پیوند با هم می‌توانستند ساختار اقتصادی را فلج کنند و درکنار هم ساختار قدرتمندی را شکل می‌داده‌اند که دولت در مقابلشان نمی‌توانسته ایستادگی کند. اگر در قدیم بازاری‌ها درکنار هم نبودند، سرکوب‌شدنی بودند. فرهنگی که در بازارهای سنتی بود و در پاساژهای امروزی نیست فرهنگی بود که براساس نوعی فرهنگ همبستگی، همگرایی و منافع مشترک شکل گرفته بود. این‌گونه که طی زمان، به‌لحاظ سیستمی، پدر حجره‌ای داشت، بعد به پسرش و بعد نسل به نسل منتقل می‌شد. آدم‌ها سابقۀ هم را می‌دانستند. همچنین فرهنگ تسامح بود که باعث تحمل‌پذیری بالای افراد می‌شد، چنان‌که یهودی درکنار مسلمان کار می‌کرد و با هم رفیق بودند، ویژگی‌ای که بیرون بازار نبوده است. پیوند‌ها به‌گونه‌ای شکل گرفته بود که در آن شبکه بازار هم معنا پیدا می‌کرده، هم کارکرد داشته است.

متن کامل گفت‌وگو را در سومین شمارۀ «طره» بخوانید.